April | 2013 | IT'S XIAOTIME!

April 29, 2013

XIAO TIME, 29 April 2013: ANG PAMANA NI SENADOR GERRY ROXAS

Broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Senador Gerardo “Gerry” Roxas. Obra Maestra ni Vicente Manansala. Mula sa opisyal na bahay-dagitab ng Gerry Roxas Foundation.

29 April 2013, Monday: http://www.youtube.com/watch?v=9NuOApaibnY

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime! 31 years ago, April 19, 1982, sumakabilang-buhay si Gerardo Manuel Roxas de Leon. Huh??? Who’s that Pokemón??? Siya po ay walang iba kundi ang dating senador Gerry Roxas. Ikinalungkot ng bayan ang kanyang pagkawala. Ama niya ang Pangulong Manuel Roxas ng Capiz at lolo niya sa ina ay isang ring dating Senador rin na si Ceferino de Leon ng Bulacan na miyembro ng Kongreso ng Malolos noong 1898. Kumbaga, nasa lahi niya ang pagiging pulitiko.

Manuel at Trinidad Roxas, mga magulang ni Gerry.

Si Gerry kasama ang kanyang mga magulang at kapatid na si Ruby. Mula kay Senador Jovito Salonga.

Aba! Si Gerry ay nag-aral kapwa sa De La Salle College noong elementarya at sa Ateneo de Manila noong hayskul. Ngunit, sa UP siya nag-abogasya at nakapasa sa bar noong 1949. Noong 1955, nagpakasal sa isang babaeng nagmula sa isang prominenteng pamilyang Bisaya, si Judy Araneta at nagkaroon ng tatlong supling.

Ang pamilya Roxas mga 1970. Mula kay Senador Jovito Salonga.

Noong 1957, naging congressman ng Capiz at noong 1963, nagtamo ng pinakamaraming boto sa mga senador na nahalal sa halalang iyon. Naging pangulo ng Partido Liberal at Minority Floor Leader at itinatanghal ng ilang beses sa Philippines Free Press bilang isa sa mga outstanding lawmakers.

Si Gerry bilang Floor Leader ng Senado. Mula kay Senador Jovito Salonga.

Si Gerry kasama ang mga kapwa senador Sergio “Serging” Osmena, Jr. at Benigno “Ninoy” Aquino, Jr.

Si Gerrry Roxas (nasa gitna) nang mahalal na Pangulo ng Partido Liberal kasama si Pangulong DIosdado Macapagal (kaliwa). Mula kay Senador Jovito Salonga.

Si Gerry Roxas, naging Pangulo ng Partido Liberal.

Si Gerry pinaliligiran ng mga kapwa senador Jovito Salonga, Serging Osmena, Ninoy Aquino, at iba pa. Mula kay Senador Jovito Salonga.

Si Gerry kasama si Jovy Salonga at Ninoy Aquino sa Senado. Mula kay Senador Jovito Salonga.

Sa isang rali ng Partido Liberal–Ninoy, Gerry, Serging at Jovy.

Si Gerry sa tanggapan ni Senador Roy.

Mula kay Senador Jovito Salonga.

Ngunit hindi siya naaalala ng maraming tao dahil sa kanyang katayuan sa buhay o sa posisyong tinanganan sa pamahalaan. Naaalala natin ang isang senador na sugatang binubuhat mula sa pagbomba sa Plaza Miranda ngunit kahit naka-wheelchair at puro benda ay patuloy na nagtrabaho.

Ang rali ng Partido Liberal sa Plaza Miranda, August 21, 1971.

Ang sugatang si Gerry habng binubuhat. Mula kay Senador Jovito Salonga.

Si Gerry habang binibisita ni Ninoy sa Hospital. Mula sa Delusions of a Dictator.

Si Gerry habang tinutulungang maupo sa kanyang wheelchair para mangampanya. Mula kay Senador Jovito Salonga.

Patuloy na nagtrabaho. Mula kay Senador Jovito Salonga.

Naaalala natin ang isang pulitikong malakas din na kandidato sa pagkapangulo noong halalan noong 1973, ngunit handang magparaya sa mas popular na kapartidong si Ninoy Aquino para sa pagkakaisa ng lapian kung hindi lang naiproklama ang Batas Militar noong 1972. Tila naalala natin siyang muli nang maulit ang kasaysayan at magparaya ang anak niyang si Mar Roxas kay Noynoy Aquino noong halalan ng 2010.

Si Ninoy at Gerry. Mula kay Senador Jovito Salonga.

Si Ninoy, Serging at Gerry.

Si Mar at si Noynoy, 2010.

Naaalala natin siya bilang senador na kasama ng iba pa niyang mga kapwa senador ay nagpalitratong hawak ang kandado ng kanilang ipinasarang kongreso, ngunit hindi tumigil sa pagtulong sa pagkontra sa diktadura.

Sina Senador Doy Laurel, Eva Kalaw, Ramon Mitra, Gerry Roxas at Jovito Salonga habang nagpapalitrato sa harapan ng kanilang nakakandadong kongreso. Mula kay Gng. Judy Roxas.

Naaalala natin ang maykayang pulitiko na hindi kinalimutan ang mga mahihirap na kabataan. Noong 1958, kongresista pa lamang noon, sinumulan niya ang isang munting iskolarsyip program para sa mga mahihirap ngunit matatalinong estudyante ng kaniyang distrito. Itinatag niya ang Roxas Educational Advancement Committee.

Si Gerry Roxas sa kanyang aklatan, may pagpapahalaga sa edukasyon ng kabataan. Mula kay Senador Jovito Salonga.

Dahil sa respeto na ibinigay sa kanya ng mga lider-estudyante sa panahon ng ideyalismo sa mga pamantasan, inudyok siya ng College Editors Guild of the Philippines at Secondary Schools Guild na magkaroon ng gawad sa kanyang pangalan na kikilala sa mga estudyanteng may natatanging pamumuno, kahusayan sa pag-aaral at pakikisangkot sa lipunan. Noong 1966, isinilang ang Gerry Roxas Leadership Award na ipinamamahagi sa maraming paaralan sa Pilipinas, at sa sumunod na taon naman, ipinamahagi ang Gerry Roxas Scholarship Grant na magbibigay tulong pinansyal sa mga nararapat bigyan ng pagkakataon makapagkolehiyo sa mga nagtamo ng gawad.

Mula sa Gerry Roxas Foundation

Ang Gerry Roxas Foundation noon at ngayon. Mula sa Gerry Roxas Foundation.

Hanggang ngayon, naaalala natin ang diwa ni Gerry sa daan-daang mga Gerry Roxas awardees na binigyang inspirasyon ng halimbawa at integridad ng isang taga-Capiz na naglingkod sa buong bansa. Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan, and that was Xiaotime.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 20 April 2013)

Leave a comment

April 28, 2013

MGA KWENTONG RISA 4: SI RISA BILANG ISANG BABAENG PINAY

Makasaysayang araw po! Ako po si Xiao Chua, isang guro ng kasaysayan. Nais ko pong ibahagi sa inyo ang kwento ng isang babae na nagngangalang Ana-Theresia Hontiveros-Baraquel. Huh??? Who’s that Pokemón. Siya ay walang iba kundi si Risa Hontiveros. Dalawang beses na naging kinatawan para sa partylist na Akbayan sa kongreso ng Pilipinas at isa sa pinakakilalang lider na babae sa Pilipinas. Lider na babae??? Bakit ba maraming lider na babae sa Pilipinas e hindi ba patriyarkal at macho ang lipunan natin at noong unang panahon puro mga lalaki ang mga lider natin. Well, oo nga’t ang mga kolonisador ang nagturo sa atin na lalaki ang mas malakas kaysa sa babae ngunit bago pa dumating ang mga Espanyol, pantay ang papel ng lalaki sa babae. Makikita ito sa mito n gating pinagmulan, sina Malakas at Maganda, na sabay na lumabas sa kawayan. Walang nauna at walang nahuli.

Si Malakas at si Maganda. Dibuho ni Nestor Redondo.

Kinatawan din ang kapangyarihan ng babae sa dalawang papel na ginampanan niya sa sinaunang lipunan. Noon, kung ang datu ang pinunong pulitikal ng isang bayan, ang babaylan naman ang pinunong epirituwal ng bayan. Ngunit hindi lamang siya tagapamagitan ng tao at ng mga anito na nakatira sa kalikasan, siya rin ay manggagamot at taga-kwento ng mga epiko na nagbibigay ng pagkakaisa sa bayan. Kumbaga, ang babaylan ang daluyan ng buhay at ginhawa ng bayan. Sa taas ng tingin sa babaylan, may mga lalaki na nagnais na maging babaylan at ginaya ang kanilang mga kasuotan.

Babaylan. Guhit ni Christine Bellen.

Liban sa babaylan, sa Kabisayaan nariyan ang mga binukot. Sila ang mga mapuputi at mga magagandang babae na itinatago sa sa loob ng bahay, hindi pinapaapak sa lupa at hindi pinapaarawan. Wala silang ginawa kundi magmemorya at magchant ng epiko. Madalas ligawan ng mga datu at nagsisilbing simbolo ng kanilang dangal at kapangyarihan.

Binukot. Mula sa thegialloantico.blogspot.com

Kung titingnan si Risa bilang isang babaeng pinuno, tila isa siyang binukot, isang magandang babae na ikinararangal ng mga kababayan, nahalal na isa sa Ten Outstanding Young Men (TOYM) Award noong 2001 at na-nominate pa sa Nobel Peace Prize noong 2005.

Tila isa rin siyang babaylan, tagakwento ng kwento ng bayan bilang dating tagapagbalita at brodkaster sa telebisyon at nakatanggap pa mula sa Kapisanan ng mga Brodkaster sa Pilipinas (KBP) ng Golden Dove Award for Best Female Newscaster in 1994,

Si Risa, umalahokan ng bayan bilang mamamahayag.

Si Risa, pakikinggan ka.

manggagamot sa kanyang pangangalaga ng Reproductive Health at ng kalusugan ng mga ina at sanggol, at ipinaglaban ang buhay at ginhawa ng bayan bilang bahagi ng government peace panel at pagsusulong ng pangangalaga sa kalikasan at sa mga naapi tulad ng mga bahagi ng LGBT community at sa maraming mga inaapi pa ring mga babae sa buong bansa. Ako po si Xiao Chua, at yan ang kwento ng laban ng isang babaeng pinay, si Risa Hontiveros, hindi lang maganda, matapang pa.

Si Risa, magiliw sa bayan.

Flower power…

Ang binukot ng bayan habang nag-aayos ng sarili sa gitna ng isang rally.

Si Risa sa isang hindi gwardyading tagpo.

Si Risa sa isang hindi gwardyadong tagpo. Mjula sa fb ni Risa.

Ang mga mamamayan na para kay Risa. Mula sa Cebu Daily News

Leave a comment

April 28, 2013

MGA KWENTONG RISA 3: SI RISA BILANG ISANG INA

Si Risa bilang ina: Aalagaan ka!

Makasaysayang araw po! Ako po si Xiao Chua, isang guro ng kasaysayan. Nais ko pong ibahagi sa inyo ang kwento ng isang ina na nagngangalang Risa. Si Risa ay maybahay ni Koronel Francisco Baraquel, isang respetadong sundalo mula sa Sinagtala Class ng 1986 na nagtapos sa Philippine Military Academy. Kung tutuusin, kwento ito ng pag-iibigan ng isang aktibista at ng isang sundalo na nangakong habang minamahal nila at isa’t isa, pareho nilang pagsisilbihan ang bayan. Isang pag-iibigan na nagbunga ng apat na supling, isang lalaki at tatlong babae.

Si Risa noong kanyang kabataan. Mula sa Koleksyong Dante Ambrosio sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Kahit na kongresista na si Risa, nauunawaan niyang kailangan matutukan ang kapakanan at kalusugan. Sa kabila ng kanyang kabusyhan, ang lola mo, dinadala pa rin niya ang kanyang mga anak sa paaralan. Ito ang paraan niya upang masundan ang kanilang paglaki at maka-bonding ang kanyang mga minamahal na anak.

Si Risa kasama ang mga anak na sina Issa at Sinta. Mula kay Wacky Gochoco.

Ngunit, isang trahedya ang nangyari sa buhay niya at ng kanyang mga anak. Sumakabilang buhay si Koronel Baraquel pitong taon na ang nakalipas habang nasa gitna ng kanyang unang termino sa Kongreso. O anong sakit para sa kanya na maagang nawaglit ang haligi ng kanilang tahanan, ngunit sa kabila nito, hindi pinanghinaan si Risa.

Tuloy ang laban ng byudang ina.

Hindi lamang siya ilaw ng kanilang tahanan. Bilang isang ina na binigyan ng pagkakataon na makapagsilbi bilang kinatawan ng bayan sa kongreso, pinatatag niya ang kanyang loob at muling lumusong sa magandang laban. Upang pangalagaan ang mga kapwa niya ina at ang kanilang mga anak, isa siya sa pinakabokal na nagsulong sa Reproductive Health Law at ang Cheaper Medicines Law.

Kung bibigyan natin siya ng pagkakataon sa Senado, patuloy niyang isusulong ang ibayong pagbibigay ng budget sa Universal Healthcare at ang pag-iwas sa dumadaming bilang ng may HIV sa Pilipinas pamamagitan ng pagbibigay suporta sa mga Barangay Health Workers at sa edukasyon na ibinibigay nila. Alay ni Risa ang kanyang mga tagumpay at pakikibaka hindi lang sa kapwa niya mga ina, kundi maging sa alaala ng kanyang kabiyak at sa kanyang mga anak, at sa kanilang magiging mga anak. Ako po si Xiao Chua, at yan ang kwento ng laban ng isang ina, si Risa Hontiveros, hindi lang maganda, bago at makabuluhan pa.

Leave a comment

April 28, 2013

MGA KWENTONG RISA 2: SI RISA BILANG ISANG IBANG KLASENG AKTIBISTA

Si Risa bilang isang aktibista: Ipaglalaban ka!

Makasaysayang araw po! Ako po si Xiao Chua, isang guro ng kasaysayan. Kailangan nating maintindihan na hindi iisang klase ang aktibista. Iba-iba po ang klase ng mga aktibista. Nais ko pong ibahagi sa inyo ang kwento ng isang aktibista na nagngangalang Risa. Nagmula si Risa sa isang maykayang pamilya. Ngunit hindi siya nagbulag-bulagan sa kahirapan, katiwalian at pang-aapi na nakikita sa kanyang paligid. Mula pa noong kanyang kabataan, hanggang ngayon, sinamahan niya ang bayan sa pakikibaka.

Ngunit ano nga bang klaseng aktibista si Risa? Si Risa ay isang SocDem o social democrat. Social democrat, huh??? What’s that Pokemón??? Lingid sa kaalaman ng marami, si Ninoy Aquino rin ay aminadong isang social democrat na sa ibang pagkakataon ay tinawag niyang Christian Democratic Socialism. Hayaan na nating siya ang magpaliwanag:

Nag-alay ng buhay si Ninoy para sa kanyang mga paniniwala. Mula sa Philippine Daily Inquirer.

“What do I mean by Christian Socialism? Very simply, Christian Socialism means to me an equal opportunity for advancement and the full development of the human being. This means that the poorest person in the land must be given the equal opportunity for education. Not all men are created equal in their talents. Some are more brilliant than others but we must give every citizen of the republic the equal right and the equal opportunity to quality education. That’s number 1.’

“Number 2, the Christian Socialist believes that the great legitimizer of the government is the ballot, not the bullet, and therefore because we believe in the ballot, we believe in a majority rule, so if that the majority should opt and should win in a contest, then the minority should accept the majority mandate, but we put colatilla, that if majority, even if it wins, must respect minority rights.

“Number 3, we do not believe in the exploitation of man by man, meaning we do not believe in unbridled capitalism where the rich will get richer and the poor will get poorer. In a developed country, in America, you may have capitalism, but in a country like the Philippines with very meager resources and a developing economy, we must harness our meager economy and maximize their benefit, and therefore there should be centralized economic planning and the government must actually give the direction as to prevent any overlap.

“Example: In the Philippines today, because it’s profitable to have condominiums and profitable to have office buildings, all the millionaires in the Philippines are putting up all of their money in buildings and condominiums to the detriment of our industrial development. The go over the ‘quick-buck’ is. I believe that we should go where the long-range interest of the Filipino people is.

“Finally, I do not believe in the monopoly of basic industries. Why should one family monopolize one electric company in the Philippines? Or why should one family monopolize the ownership of one airline company in the Philippines? Or why should one company monopolize the telephone company in the Philippines? So since the government is funding all of these to begin with, these families are borrowing from government institutions and must depend on government guarantees, then I say, let the government own them and let the people share in the profit. Christian Socialism therefore is nothing more than democracy.” (Ninoy Aquino, 15 February 1981, Wilshire Ebell Theater in Los Angeles http://www.youtube.com/watch?v=QVGL5eTYWJk)

Kaya sa mga taon matapos mamatay si Ninoy Aquino, naroon na ang kabataang si Risa sa laban, kasama ang mga manggagawa, magsasaka, mga kabataan, mga gitnang uri, ang mga mamamayan. Nakilahok siya sa mga protesta na nagbunsod ng mapayapang People Power sa EDSA, ang himagsikan ng bayan na naging katapusan ng isang dalawang dekadang diktadura na tiningala at ginaya ng mundo.

Si Risa Hontiveros bilang lider-estudyante. Mula sa Koleksyong Dante Ambrosio sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Ngunit hindi natapos sa tagumpay ng EDSA ang laban ni Risa. Ipinagpatuloy niya ang laban ni Ninoy para sa demokratikong sosyalismo—ng pantay na pagkakataon maging sa mga walang-wala. Isa siya sa naging mga pinuno ng Pandayan Para sa Sosyalistang Pilipinas at hindi naglaon, naging pinuno ng Akbayan, at natalaga bilang isa sa mga kinatawan nito sa kongreso ng Pilipinas.

Isang streamer ng Pandayan noong Dekada 1980s. Mula sa Socdem na inedit ni Benjamin Tolosa.

Si Risa (sa pinakakanan), habang umaawit kasama ng Makabayang Alyansa para sa Sining Obrero (MASO), ang pangkat pangkalinangan ng Pandayan. Mula sa Socdem na inedit ni Benjamin Tolosa.

Si Risa bilang kinatawan ng Akbayan.

Si Risa sa isang konsultasyon sa mga mamamayan.

Kung kinakailangan dinadala pa rin niya ang laban sa lansangan at minsan nang naaresto noong panahon ni Gloria. Ngunit hindi rin niya sinayang ang dalawang terminong pagkakataon na ibinigay sa kanya ng mamamayan na katawanin niya sila, isinulong niya ang mga panukalang batas na magbibigay ng mas pantay na pagkakataon sa mga walang-wala: Cheaper Medicines Law, Comprehensive Agrarian Reform Program with Extensions and Reforms Law at Tax Exemption for Minimum Wage Earners Law.

Si Risa noong martsa para sa International Women’s Day noong 2006 kung saan siya…

…ilegal na inaresto.

Si Risa, hindi iniwan ang bayan…

Kung bibigyan natin siya ulit ng pagkakataon na maluklok, ngayon naman sa senado ng ating republika, itutuloy niya ang laban para sa pangkalahatang benepisyo sa kalusugan o universal healthcare, pangangalaga sa karapatan ng bawat estudyanteng Pilipino, pagbibigay proteksyon sa hanapbuhay ng mga maliliit sa Security of Tenure Bill at Anti-Discrimination Bill at pagpapanatili na transparent at accountable ang pamalahaan sa pamamagitan ng Freedom of Information bill. Ako po si Xiao Chua, at yan ang kwento ng laban ng isang aktibista, si Risa Hontiveros, hindi lang maganda, bago at makabuluhan pa.

1 Comment

April 28, 2013

MGA KWENTONG RISA 1: SI RISA BILANG ISANG YOUTH LEADER

Si Risa Hontiveros bilang lider-estudyante. Mula sa Koleksyong Dante Ambrosio sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Makasaysayang araw po! Ako po si Xiao Chua, isang guro ng kasaysayan. Nais ko pong ibahagi sa inyo ang kwento ng isang lider-estudyanteng nagngangalang Risa. Si Risa ay mula sa isang maykayang pamilya at nag-aaral sa isang eksklusibo at magandang paaralan, ang St. Scholastica’s College.

Ang batang si Risa (ikatlo mula sa kaliwa) bilang bahagi ng produksyong “Sound of Music.”

Ngunit, kahit na gayon, hindi nagbulagbulagan si Risa sa kahirapan at pang-aapi sa kanyang paligid. Hayskul pa lamang siya noon ngunit alam niyang may magagawa siya. Ang kanyang ina ang nagbukas sa kanyang mga mata sa kalagayan ng bansa noong panahon ng Batas Militar. Sinundan naman niya ang yapak ni Sister Mary John Mananzan na labanan ang diktadura ni Pangulong Ferdinand E. Marcos.

Sister Mary John Mananzan ng St. Scholastica’s College, nakilahok sa Strike ng La Tondena. Mula sa Koleksyong Dante Ambrosio sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Pinangunahan niya ang mga estudyante sa mga protesta laban sa mapanganib na Bataan Nuclear Power Plant. Kahit hindi na natin nagamit ito, Sa BNPC napunta ang pinakamalaking bahagi ng ating utang bilang isang bansa—21.2 Billion Pesos imagine! Isang plantang malapit sa isang bulkan at malapit din sa isa pang bulkan, ang Bulkang Pinatubo na noong sumabog noong 1991 malamang natulad tayo sa nangyari nang lumindol sa Hapon at napinsala sila ng radiation ng Fukushima Nuclear Power Plant.

Bataan Nuclear Power Plant. Mula kay Aquilino Pimentel, Jr., Martial Law in the Philippines: My Story.

Nakakatuwang isipin na kahit kabataan pa noon si Risa nakapag-ambag na siya sa isang laban para sa tama. Hindi kinakalimutan ni Risa ang laban para sa kabataan. Dalawang terminong naging kinatawan ng Akbayan sa kongreso at kung mabibigyan siya ng pagkakataon na makapagsilbi sa senado, patuloy niyang ipaglalaban at pangangalagaan ang karapatan ng bawat estudyanteng Pilipino.

Risa Hontiveros–Bata pa rin.

Patuloy niyang isusulong ang Students Rights and Welfare Bill, ang Reform Sangguniang Kabataan Bill na lalong magpapalakas at maglilinis sa partisipasyon ng mga kabataan sa pamamahala, at babantayan ang pagpapatupad ng Reproductive Health Education upang mas magkaroon ang kabataan ng kaalaman kung paano aalagaan ang kanyang kalusugan. Ako po si Xiao Chua, at yan ang kwento ng isang pinunong para sa kabataan, si Risa Hontiveros, hindi lang maganda, bago at makabuluhan pa.

Risa Hontiveros. Mula sa UNO.

Leave a comment

April 26, 2013

XIAO TIME, 26 April 2013: ANG LABANAN SA MACTAN AT ANG PAGKAMATAY NI MAGELLAN

Broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Ang Labanan sa Mactan. Obra Maestra ni Ronilo Abayan.

26 April 2013, Friday: http://www.youtube.com/watch?v=0IGTSsHAgIk Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime! Nang makipagkasundo si Magellan kay Rajah Humabon, Haring Carlos, ng Cebu, bilang patunay sa kanyang sinseridad, sinabi niya na kakalabanin niya para kay Humabon ang kanilang mga karibal sa kabilang isla ng Mactan, na pinamumunuan noon ni Lapu-Lapu. Sinasabing ang kanyang tunay na pangalan ay Kalipulako.

Kalipulako, Pinuno ng Mactan.

Fernando de Magallanes

Akala ni Lolo Magellan, parang sa Europa, dahil si Humabon ang hari ng Cebu, siya rin ang Hari ng Mactan. Big mistake! Ayon sa ilang eksperto, dahil sa lokasyon ng Mactan na maaaring harangin pa ang mga barko patungong Cebu, masasabing mas makapangyarihan pa si Kalipulako na may kontrol ng pantalan ng Kabisayaan.

Isla ng Mactan. Guhit ni Francisco D. Coching mula sa komiks niyang Lapulapu.

492 years ago bukas, April 27, 1521, madaling araw. Ayon sa kanilang chronicler na si Antonio Pigafetta, nagparating ng mensahe si Magellan kay Kalipulako na kung susundan at kikilalanin nila ang Hari ng Espanya at si Haring Humabon at magbibigay ng tributo sa kanila, magiging magkaibigan sila. Kung hindi, malalasap ng Mactan kung paano sumugat ang kanilang mga espada. Sagot ng mga taga Mactan, “Kung may mga espada kayo, may mga sibat kaming kawayan na pinatigas ng apoy!”

Antonio Pigafetta

Nagkasundo sila na aatake pagliwanag ang mga Espanyol. Nag-alok ng tulong sina Humabon ngunit binilinan sila ni Magellan na kahit anong mangyari, huwag silang sasaklolo at panoorin na lamang kung paano sila lumaban. Naku, “watch and learn” ang peg. Mula sa mga galyon nila, naglakad ang 49 na sundalong Espanyol sa katubigan dahil hindi makalapit ang barko sa dalampasigan dahil mabato.

Si Kalipulako habang inaabangan ang pagdating ng mga Espanyol. Obra ni Albert Gamos para sa Aklat Adarna

Tatlong hanay ng mga taga-Mactan, sa tantya ni Pigafetta ang bilang ay isang libo limandaan, ang pumalibot sa kanila sa tatlong hanay na tila isang tatsulok. Nagsisigawan habang lumulusob. Hindi nakayanan ng mga Espanyol ang dami ng pana, sibat, putik at bato na dumapo sa kanila. Nang tamaan si Magellan ng panang may lason sa kanang binti, sinabi niya sa mga kasama na bumalik na sa mga barko.

Isang modernong paglalarawan kay Kalipulako.

Monumento para kay Kalipulako.

Kapanahong paglalarawan ng mga Europeo ukol sa isla ng Mactan at sa Labanan na nangyari dito. Sa ibaba ng larawan ang ilang mga taga-Mactan na naging magiliw at nag-alok pa ng mga kalakal sa mga Espanyol.

Kapanahong paglalarawan ng mga Europeo ukol sa isla ng Mactan at sa Labanan na nangyari dito. Sa ibaba ng larawan ang ilang mga taga-Mactan sa pamamagitan ni Datu Zula na naging magiliw at nag-alok pa ng mga kalakal sa mga Espanyol.

Kalipulako ni Francisco D. Coching.

Lapulapu ni Francisco D. Coching

Obra ni Albert Gamos para sa Aklat Adarna

Lapulapu ni Francisco D. Coching

Anim o walo sa kanila, kasama si Pigafetta, ang nanatiling lumaban kasama niya. Sa higit isang oras na laban, sinibat si Magellan sa mukha ngunit nakalaban at gumanti ng saksak ng espada, nasugatan pa sa braso at nakampilan sa kaliwang binti. Sa kanyang pagbagsak, pinagtulungan na ng mga taga Mactan.

One on one ni Magellan at Kalipulako, malamang sa malamang ayon kay Sir Ambeth Ocampo hindi ito nangyari.

Isang lumang engraving “Death of Magellan.” Pinagmukhang maiitim na tao ang mga Pinoy.

Kamatayan ulit ni Magellan, dito pinagmukhang mga barbaro ang mga Pinoy.

Pag-urong ng mga Espanyol.

Ayon kay Pigafetta na umurong na nang makita ang pagkamatay ni Magellan, “They killed our mirror, our light, our comfort, and our true guide.” Ang mga natirang opisyal na Espanyol, sa pamamagitan ng interpreter ni Magellan na si Enrique, ay inanyayahan sa isang piging ni Haring Humabon. Habang kumakain sa piling ng mga magagandang Cebuana, nilason sila ng mga taga Cebu dahil nanggahasa ang mga Espanyol ng mga babaeng taga-Cebu. Kumampi na si Enrique sa bayan.

Pagpatay nina Humabon sa mga opisyal na Espanyol, ang pagkampi ng interpreter na si Enrique sa mga taga Cebu at ang pagtatanggal ng krus.

Victoria, ang tanging barko sa ekspedisyon ni Magellan na nakabalik ng Espanya. Ang unang barko na umikot sa buong daigdig.

Kahiya-hiyang umalis ang mga natitirang Espanyol at ang kanilang mga barko sa kapuluan at hindi masasakop ito hanggang sa kanilang pagbabalik matapos ang 44 na taon. Si Kalipulako ngayon ang kinikilalang unang napangalanang bayaning Pilipino. Pinatunayan natin sa dalampasigan ng Mactan na sa manlulupig, hindi tayo pasisiil. Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan and that was Xiao Time.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 20 April 2013)

WALA NA TAYONG SENSE OF HUMOR nang tanggalin ang diaper ad na ito. Sayang ang ganda pa naman ng idea. Meme mula sa fb ni https://twitter.com/mskatrinarose.

HAVE WE LOST OUR SENSE OF HUMOR??? IBALIK ANG LAPULAPU DIAPER AD!

Ang talastasan ukol sa pangalan ni Lapu-Lapu, pagiging Muslim o hindi niya at mga kaugnay na isyu sa Peysbuk ni jesusa Bernardo, http://www.facebook.com/JesusaBernardo/posts/563007967055963:

You, Mayo Baluyut, Kenneth Pangilinan and 2 others like this.
Michael Charleston Briones Chua LOL di ba? Hahaha Jesusa Bernardo-Scandal!

May 7 at 8:42am · Like · 1
Jesusa Bernardo-Scandal prop. Michael Charleston Briones Chua, sabi pala ni Copper Sturgeon (sa taga.ilog ko) ay: “Hindi Kaipulako ang tunay na pangalan ni Silapu-lapu, itoy isang tula na ginawa ng isang Tsinoy sa Maynila nuong 18th century. Kung mabasa mo ang tula, hindi naman tulad ni silapu-lapu ito.”

May 7 at 8:44am · Like
Michael Charleston Briones Chua Kaya “sinasabing” yung una ko. Di pa definitive ang debate na yan, kasi may nagsasabi Muslim daw si Lapulapu, hindi kako posible ito dahil nagsasandugo ang mga taga Cebu at Mactan.

May 7 at 8:45am · Edited · Like · 1
Jesusa Bernardo-Scandal ah, bale hindi pa rin sigurado, prop Chua ? pero malakas din ang posibilidad?

May 7 at 8:47am · Like
Michael Charleston Briones Chua http://wwwhistoricalconundrums.blogspot.com/2009/10/claim-of-sen.html.

Name Lapulapu was bootlegged into history without valid reason, justification, explanation | Histori

wwwhistoricalconundrums.blogspot.com

May 7 at 8:52am · Like · Remove Preview
Michael Charleston Briones Chua saan mo nabasa ang ginawa ng sangley Que Dios Le Perdone (That God May Forgive Him)?

May 7 at 8:59am · Like
Jesusa Bernardo-Scandal bale ang sinasabi ng artikulo, prop Chua , ay kamaliaang pamumulitiko lamang ang claim ni gordon na muslim si lapulapu, at bale ang kalipulako ay mali rin dahil attempt na gawing tunog muslim ang pangalan ng datu. eh ano ang mas tingin mong tama?

May 7 at 9:04am · Like
Juan Carlos Ayeng sorry Jesusa, kalikulapu is just so convenient for a group of people
muslim daw, – sipa yan sa aming resistance ng kabisayaan sa islam—animists kami, hindu, shri vijaya, never islam. until now, centuries of animosity, pirate raiding, and presence of language stereotypes that survive till now.
>>Luzon and Mindanao were muslim, but never the Vijayas

May 7 at 9:12am · Like
Jesusa Bernardo-Scandal Copper Sturgeon , may tanong si prop Michael Charleston Briones Chua sa iyo ukol sa Que Dios Le Perdone (That God May Forgive Him)

May 7 at 9:13am · Like
Jesusa Bernardo-Scandal kahit maliit na bahagi ba ng visayas ay hindi naabot ng islam noon,Juan Carlos Ayeng ? hindi ako muslim, peminista pa ako, pero dapat lagi tayong accurate hanggang kaya. ang alam ko ay maraming deals ang mga sultan sa mga kastila na may kinalaman sa lupa. kaya pati palawan o bahagi nito ay nasa ilalim ng mga kristiano noon.

May 7 at 9:18am · Like
Jesusa Bernardo-Scandal pero kung tama lahat ng nakasaad sa link ni prop. Xiao Chua , , wala pa ngang islam sa bahaging iyon ng pinas, Juan Carlos Ayeng

May 7 at 9:20am · Like
Juan Carlos Ayeng ayaw maniwala ni Doc Zeus kasi ng aming history[maragtas], pero kung ihahambing mo, kung saan ang “bornean datus” nakasaad na namugad, malayo sa pagiging muslim ang mga lugar—at kahit kristyanismo, panlabas na damit lamang–at malalim ang pagkalapit sa animism ng Hapon at India

May 7 at 9:24am · Like
Jesusa Bernardo-Scandal baka humihingi lang ng mas malakas o malalim na ebidensya. nagsaliksik ng matagal si dok zeus at iyon ang alam niya. wala naman siyang vested interest yata para ipagpilitan ang hindi dapat, kung ganoon nga. pero SOP na yata yang kaalaman sa animism ng india (at hapon ba?) dahil nga naging hindu rin tayo o sa bisaya lang ba?

May 7 at 9:30am · Like · 1
Juan Carlos Ayeng Jesusa, “oral tradition” ay walang makukunan ng “ebidensiya”, tulad ng mga oral traditions na pinapasa sa Banahaw. natural, hindi yan mamemeasure–sinabi ko na yan sa kanya
natutuwa ako sa sineng Princess Mononoke at Spriited Away—ang caretaker ng Kanlaon volcano ay isang creature na puti at itim, cut straight in the middle, kabila puti, kabila itim. panoorin mo ang pati mga espiritu sa Mononoke, pati “nanay” nilang mga kahoy, nakakatuwa ang similarities—tulad ng mga “tamawo” [on other dimensions that coexist with us], na pagnapadpad ka sa kanilang lugar, huwag na huwag kang kumain ng pagkain nila at hindi ka makaka-alis, at huwag na huwag mong kalimutan ang iyong pangalan.
>>> ang pagsambit ng salita, ng iyong pangalan ay malalim ang kahulugan, mula pa kina nardong putik. hindi mo ito malalagyan ng measurement kung totoo o hindi. malayong malayo ito sa islam at kristyanismo…

May 7 at 9:39am · Like
LaoVendil JoMa baka po Hawaiian descent?

May 7 at 9:40am via mobile · Like
Juan Carlos Ayeng Princess Mononoke at Spirited Away— by Hayao Miyazaki. reeks of the kind of animism that is in the visayans…even the Gods who “can opt to change” from good to bad, anytime they want to. morality is depths away from western logic or dielectics

May 7 at 9:41am · Edited · Like
Michael Charleston Briones Chua Kung nagsasandugo ang mga taga Visayas, hindi sila maaaring Muslim dahil bawal sugatan ang sariling katawan sa kanioang doktrina. At kumakain sila ng baboy damo, nakipagtrade ng baboy damo sa mga Espanyol si Humabon.

May 7 at 9:42am · Like · 2
Michael Charleston Briones Chua Kung naabot ng Islam ang isang maliit na bahagi ng Visayas, maaari pero wala akong masasabi dyan dahil hindi yan ang expertise ko, tanungin kaya natin si Zeus Salazar.

May 7 at 9:42am · Like · 1
Juan Carlos Ayeng btw, nasunog pala nung december ang bahay ni Suprema. priceless cultural artifacts that predates christian beliefs gone. tsk tsk tsk. but thats life, bangon ulit

May 7 at 9:43am · Like · 1
Michael Charleston Briones Chua Oo nga, nabalitaan ko pero hanep din ang bayanihan nila na itayo muli ang bahay ibon. Mula sa kwento ni Alvin Campomanes re:Suprema

May 7 at 9:48am · Edited · Like · 1
Juan Carlos Ayeng Mike, nagtetrade tayo sa lahat. muslim man, at kung ano pang pangalan nila—– mas tuso lamang ang mga Kastila, kasi nakita nilang sinasamba naming bisaya ang bata, deify children—kaya substitution/subversion ginawa nila on their left hand, at nakaw…See More

May 7 at 9:47am · Like · 1
Michael Charleston Briones Chua Wala naman ata tayong contention s nagtatrade sila sa lahat.

May 7 at 9:48am · Like
Michael Charleston Briones Chua hehehe

May 7 at 9:48am · Like
Juan Carlos Ayeng sa ganitong pagiisip, nabuhay ang kilusan na ibalik sa dating pangalan at anyo ang mga pinalitan lamang ng mga Kastila—tulad ng Dakilang Ina – Mama Mary; Diyos Apo, lahat na….pati ang sugo dito sa lupa, na naninirahan sa europa, ang santo papa—binabawi ng mga traditional leaders ng banwa—kaya ang mga titulo ng mga ito ay hindi hari, kundi papa, pagputol sa kontrol ng papa ng vatican

May 7 at 9:48am · Like · 1
Juan Carlos Ayeng natuwa ako mike sa napakasimple mong explanation ng baboy ramo, pero huling huli, kung sino man ang namimilit ng pagkamuslim ng mga Bisaya, hehehe. panalo!

May 7 at 9:49am · Edited · Like
Juan Carlos Ayeng briones chua? aklan? bohol? -ako bohol+iloilo, raised in bacolod – highschool in iloilo

May 7 at 9:50am · Like · 1
Michael Charleston Briones Chua Tarlac City po, I am also known as Xiao Chua. Nice to meet you po.

May 7 at 9:53am · Edited · Like · 1
Jesusa Bernardo-Scandal si gordong amboy, epal, at amboy pa rin, nanampal ng GRO noong panahon ni marcos, ang namimilit na muslim ang mga bisayas:) pero kahit maliit na bahagi ba ng bisaya ay hindi naabot ng islam? sabi nga ni prop xiao, itanong kay dok Zeus Salazar

May 7 at 9:54am · Like
Juan Carlos Ayeng good to know you Mike

May 7 at 9:54am · Unlike · 1
Jesusa Bernardo-Scandal tungkol sa oral tradition, Juan Carlos Ayeng , naniniwala ako ng husto diyan. at pati si dok zeus sa pagkakaalam ko at advocate pa nga sila ( BAKAS) ng paggamit ng hindi tradisyunal na pagsusulat ng kasaysayan. kaya maari lang din na naconsider din niya yan sa isyu kung napasok (bago dumating ba ang kastila?) ang bisayas ng islam.

May 7 at 9:57am · Unlike · 1
Juan Carlos Ayeng Tolerant ang mga bisayans Jesusa, may mga Hapon nga doon, at ang pinagmamalaki nilang Katana, laminated blades [tempered with dual layers], ay nakapasok na sa pagpanday ng sarili nating talibong, ginunting, kampilan.
hindi kaila ang pagdadala ng iba’t ibang relihiyon at paniniwala sa mga kabisayaan…. hanggang ngayon, andaming Mormon, Iglesia ni Kristo, Adventist, lahta na–pero buhay pa rin sa kaloob looban ng mga ito ang mas amalalaim na animism ng mga isla. damit lamang iyan, at akong araw araw na nagrorosaryo, tumatapon pa rin ng bagong bukas na alak, ng isang tansang puno nito, at ibinibigay [ang share] ng mga tag-lugar [the other ones]

May 7 at 9:59am · Like · 1
Juan Carlos Ayeng ang islam na damit ay hindi masyadong tolerant, at hindi inaacommodate ang lokal na paniniwala, kaya hindi attractie hanggang ngayon sa mga bisaya. punta lang sila, no problem, pero hindi lalaganap ang relihiyon nila, at kung may ilan sa kanilang gusto…See More

May 7 at 10:06am · Unlike · 2
Jesusa Bernardo-Scandal salamat sa pagbabahagi, juan. marami rin akong insights na napulot. siguradong may tama ka rin naman. kung ipapahintulot, at wala akong ibang ibig sabihin, makikita rin ang tapang kumbaga ng mga bisaya sa mga boy na nagiging violent sa mga amo nila sa luzon (madalas siguro) pag tingin nila ay inaapi sila… gayun pa man, pagaaralan ang kabuuan.

May 7 at 10:11am · Like
Copper Sturgeon Chinese mestiso wrote the poem during the18th century, and what is interesting is that he is requesting forgiveness from God for killing Magellan, whose only guilt according to him was to give the word of God.

What is interesting, Hispanist view is still of Magellan’s heroic misadventure, even though history never considered him that way today.

I was sent a copy of the poem by Hispanist cousin “Guillermo Gomez-Rivera”, maintaining that Lapulapu was really a Caliph as later “historian” claimed, that is if the poem is based on fact, but it is not at all.

Because if you read Pigafetta’s accounts, comparing to other’s account during that period, there is no such person, then consider the fact that Caliphates never existed in Southeast Asia, we have instead a Sultanate. Very different.

From what I gather, Silapulapu is the name, and he was not Muslim, otherwise he would be described as “Moro”, which was not mentioned at all. For the Iberians this determination is important, as Magellan intercepted a Moro ship on the way to Malacca from Manila.

May 7 at 11:35am · Unlike · 2
Michael Charleston Briones Chua Good point! In a way my use of Kalipulako (Not Caliph Pulaco) gives it a more Pinoy perspective.

May 7 at 12:39pm · Like
Zeus Salazar Tama si cooper Sturgeon. Walang primaryang dokumento hinggil sa pangalang ipananganalandakan mo, Xiao. Mag-ingat-ingat naman tayo kung gusto nating matawag na tunay na hustoryadorl Nag-aasta kang Alviun C.

May 7 at 9:51pm · Unlike · 2
Zeus Salazar Xiao: ang perspektibang Pinoy ay nasasalalay sa katotohanang pangkasaysyan na bunga ng masinsinang pananaliksik ayon sa metodolohiyang pangkasaysyan. Tinuro o dapat itinuro sa iyo ito ng iyong propesor sa Kasaysayan. Hindi ka journalist, Xiao. Hindi mo kailangan yan. May M.A. ka sa Kasaysayan.

May 7 at 10:19pm · Unlike · 2
Mayo Baluyut Mismo ‘to.

Wednesday at 12:07am · Like

2 Comments

April 25, 2013

XIAO TIME, 25 April 2013: ANG PAG-ARESTO SA SUPREMO ANDRES BONIFACIO

Broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Pag-aresto sa sugatang si Andres Bonifacio, isinakay daw siya sa duyan. Obra ni Egai Fernandez mula sa Supremo.

25 April 2013, Thursday: http://www.youtube.com/watch?v=gtqtcrkABr8

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime! Mga huling araw ng Abril 1897, tumungo sa Indang, Cavite ang mga tagasunod ng Supremo Andres Bonifacio upang humingi ng pagkain. Ngunit inudyok ni Severino de las Alas ang bayan na huwag kilalanin sina Bonifacio. Matapos nito, kumalat ang balita na si Bonifacio raw ay upahan daw ng mga prayle sa paggawa ng kaguluhan at nag-utos sa kanyang mga tao na sunugin ang mga bahay, sambahan at kumbento ng Indang. Sa isang pelikula, ipinakita si Bonifacio bilang isang salbaheng tao na nangingikil. Ngunit, sa sulat mismo ni Bonifacio kay Emilio Jacinto kanyang sinabi, “Tungkol sa pag-iipon ng salapi ay naakala kong hindi kailangan ang tayo’y magpalimos kundi ang nararapat ang tayo’y …humingi o sumamsam sa kanino pa mang mayaman.”

Bahagi ng sulat ni Andres Bonifacio kay Emilio Jacinto, Limbon, Cavite, 24 April 1897. Mula sa Studio 5 Designs.

Kailangang maintindihan na iba ang panahon ng himagsikan na tinatawagan ang bayan na magbigay sa mga rebolusyunaryo. Ngunit iba pa rin ang kikil at iba ang hingi. Anuman, nang isumbong ni de las Alas kay Heneral Emilio Aguinaldo ang mga usap-usapan na ito, inutusan niya si Koronel Agapito Bonzon alyas Koronel Yntong na pangunahan ang pag-aresto kay Bonifacio sa Limbon, Indang Cavite, 116 years ago sa Sabado, April 27, 1897.

Koronel Agapito “Yntong” Bonzon, mula kay Isagani Medina.

Ikinubli nina Yntong ang intensyon at nang umabot sa kampo ng Supremo, magiliw silang sinalubong. Pinakain pa at nag-heart to heart talk pa si Bonzon at Bonifacio. Inalok pa si Bonifacio na maaari silang manirahan na magkasama sa Indang na sagana sa bigas. Sabi ni Bonifacio, thank you na lang, at sinabing ano ang gagawin niya doon e hindi siya tinatrato ng mabuti, ayaw na daw niya silang makita. Pabalik na kasi ng Maynila at Morong sina Bonifacio. Bago matulog nagbigay ng mga yosi si Bonifacio sa mga tao ni Bonzon.

Mapa ng pataksil na paglusob ng mga tao ni Koronel Yntong sa kampo ng Supremo matapos silang pakainin at patuluyin sa gabi. Mula kay Isagani Medina.

Kinabukasan, binabaril na ng mga tao ni Bonzon ang mga tauhan ng Supremo, na sumagot din ng putok. Nagulat ang Supremo at lumabas sa kanyang kubo, pumagitna sa nagbabarilan, pinigilan ang kanyang mga tao sa pagpapaputok. Nang may sumigaw, “Humarap ang walang hiyang Supremo na nagtakas ng aming salapi!” Kanyang sinabi, “Mga kapatid ako’y walang ginagawang kawalang-hiyaan. At walang sapaliping itinakas o itatakas man.” Nang barilin ang tao sa kanyang likuran sinabi ni Bonifacio, “Mga kapatid, tingnan ninyo’t atin ding Kapatid sa Inang Bayan ang inyong napatay.” Sugatan sa bala sa kanyang kaliwang balikat, nilusob at tinalunan siya ni Ignacio Paua, ang purong dugong Tsino sa Himagsikan at sinaksak sa lalamunan at leeg, sa bandang kanan. Nahilo at sa salumpit nang sariling dugo. Sasaksakin pa sana niya ang Supremo kung hindi napigilan.

Ignacio Paua, ang tanging purong suging Tsino sa Himagsikang Pilipino. Tapat na tauhan ng pamahalaan ni Emilio Aguinaldo.

Patay sa pagkabaril ang kapatid niyang Ciriaco at ang sugatang si Bonifacio kasama ang isa pang kapatid na si Procopio ay dinakip. Si Gregoria de Jesus, ang 22 taong gulang na maybahay ng Supremo ay ipinanhik sa isang bahay na walang tao ni Yntong at pinagtangkaang gahasain.

Andres Bonifacio. Mula sa Kasaysayan: The Story of the Filipino People.

Procopio Bonifacio. Mula kay Isagani Medina sa Great Lives Series.

Gregoria de Jesus. Mula sa opisyal na bahay-dagitab ng Bahay Nakpil-Bautista.

Ano ang magiging kapalaran ng Ama ng Himagsikan at sa kanyang pamilya? Siya nag-adhika ng kapatiran ng bayan? Abangan ang susunod na kabanata. Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan, and that was Xiaotime.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 20 April 2013)

Ang pag-aresto sa Supremo. Malamang hindi na siya nakatayo nang ganito sa panghihina. Guhit ni Jason Joel O. Chua mula sa Dalawang Bayani ng Bansa ng Adarna Books.

Nang bihagin si Aling Oryang nina Yntong. Guhit ni Ronelito Escauriaga mula sa Hiyas ng Kalayaan ng Adarna Books.

Nang bihagin si Aling Oriang nina Yntong. Guhit ni Ronelito Escauriaga mula sa Hiyas ng Kalayaan ng Adarna Books.

Leave a comment

April 24, 2013

XIAO TIME, 24 April 2013: FERNANDO AMORSOLO, ANG “GRAND OLD MAN OF PHILIPPINE ART”

Broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Fernando Cueto Amorsolo. Mula sa opisyal na websayt ng mga Amorsolo.

24 April 2013, Wednesday: http://www.youtube.com/watch?v=nC9hVHbGCSA Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime! 41 years ago ngayong araw, April 24, 1972, sumakabilang buhay ang noon ay kinikilalang “Grand Old Man of Philippine Art” na si Fernando Cueto Amorsolo sa sakit sa puso sa edad na 79, dalawang buwan matapos na maratay sa St. Luke’s Hospital.

Ang hindi natapos ni Amorsolo na portrait ng isang hindi kilalang parokyano dahil sa kanyang pagkaratay. Ito ang sinasabing uli niyang obra. Nakalagak ngayon sa Pambansang Museo ng Pilipinas.

Matapos lamang ang apat na araw, iginawad sa kanya ng Pangulong Ferdinand E. Marcos ang pinakaunang Gawad Pambansang Alagad ng Sining sa Sining Biswal sa Sentrong Pangkultura ng Pilipinas. Sinasabing tinatayang sampung libo ang mga nagawa niyang paintings at sketches sa buong buhay niya.

Ang batang Amorsolo.

Si batang Amorsolo habang nagpipinta ng isng hubad na babae sa kanyang studio. Mula kay Dr. Ambeth Ocampo.

Habang tinatapos ang mga larawan niya ng mga pangulo ng Pilipinas–Roxas, Quezon at Osmena. Mula sa Pambansang Aklatan ng Pilipinas.

Naging apprentice ng dakilang guro ng sining Don Fabian dela Rosa sa edad lamang na trese, nagturo sa UP. Sumikat siya sa kanyang disenyo sa logo ng Ginebra San Miguel, Marca Demonio, at sa kanyang malaganap na nailimbag sa mga brosyur ng Pilipinas noong panahon ng mga Amerikano, ang “Rice Planting” (1922).

Maestro Fabian dela Rosa. Mula sa Vibal Foundation.

Fabian dela Rosa habang nagpipinta.

Ginebra San Miguel Marca Demonio ni Fernando Amorsolo.

Rice Planting

Rice Planting na may Bulkang Mayon bilang background.

Rice Planting, iba-ibang bersyon. Kaloka.

Dinner in the Sun, may Bulkang Taal naman.

Tinulungan ng mga mayayamang mga Ayala na maglakbay sa Paris, Madrid at New York upang lalong lumawak ang karanasan. Nakilala siya sa kanyang mga obra na nagpapakita ng kabukiran ng Pilipinas at mga tila buhay na mga portraits ng mga tao.

Fernando Amorsolo at isang obra na nagpapakita ng kanyang unang asawa. Mula kay Dr. Ambeth Ocampo/

Fruitgatherer

Dalagang Bukid. Nasa GSIS Museo ng Sining

Young Girl with Jar

Oracion

Young Girl

Mother and Child

Studies para sa mga portrait ng Pamilya Lacson.

Ang kanyang pinakamalaking kontribusyon sa sining sa Pilipinas ay ang paglalaro ng light and shade o chiaroscuro. Na mas kilala natin ngayon sa tawag na backlighting.

Under The Mango Tree

Burning of the Idols, nagpapakita ng pagsunog ng mga ninuno natin sa kanilang mga anito tulad ng ipinag-utos ng mga mananakop na Espanyol. Suwabe sa backlighting.

Kung ngayon, puro papuri ang natatanggap niya mula sa mga eksperto at mamamayan ng Pilipinas, matatandaan na noong kanyang panahon kontrobersyal na pigura siya sa sining. Sinasabing hindi sinasalamin ng kanyang mga painting ang totoong buhay ng mga tao halimbawa sa kanyang mga depiksyon ng bukid. Masyadong idealized. Na parang ang saya-saya ang mga tao, makukulay ang mga suot nila at ubod ng linis.

Dalagang Bukid. Nasa Ayala Museum.

Barrio Fiesta

Doncella Filipina

Woman In Tobacco Field

Rice Harvesting

Harvesting Rice

Ang Sabungero

Cockfight

Antipolo

Harvest Scene

Along Mountain Trail

Bullock Cart

El Regreso de los Pescadores

Market Place Before a Church

Malate Church

Oo nga naman, mahirap kaya at mainit ang buhay sa bukid. Marami rin siyang obra na nagpapakita ng kasaysayan ng Pilipinas. Iyon nga lang, may painting siya na pinamagatang “Early Sulu Wedding” ngunit paano magiging kasal ito sa Sulu e ang mga Muslim dapat balot na balot ang mga kababaihan, hubad sa larawan niya! Kaloka.

Confeccion de la Standarte Nacional (Making of the Philippine Flag). Nasa tanggapan ng COB-CEO Vicente R. Ayllón sa ika-30 palapag ng Insular Life Corporate Centre (ILCC) sa Filinvest Corporate City in Alabang.

First Baptism in the Philippines. Proud si Amorsolo sa Research na ginawa niya para sa obrang ito. Nasa Ayala Museum.

Early Sulu Wedding. Nasa Ayala Museum.

Ngunit nang maranasan ang digmaan ayon kay Ambeth Ocampo, makatotohanan ang mga dibuho niya ng paghihirap at pagkawasak ng bayan.

Burning of the Intendencia, 1942.

Detalye ng Burning of the Intendencia. Mula sa Lopez Museum.

Ilan lamang sa maraming drowing ni Amorsolo noong panahon ng digmaan. Montage kasama ng nasirang Post Office Building mula sa Lopez Museum.

Defense of a Filipina Woman’s Honor.

Bombing of Manila

Aktwal na larawan ng kanyang ipininta sa “Bombing of Manila”

Gayundin, masyado raw komersyal si Amorsolo. Para mabuhay noon, nilalako niya ang mga foto ng kanyang mga painting at papipiliin ka kung ano ang gusto mo ipagawa. Depende sa bayad mo ang pagkapulido ng gawa. Kaya may iba-ibang bersyon ang kanyang mga obra.

Rice Harvesting

Bather by the Water

Bathing, 1931

Bathing

Lavandera, 1957

Bathing

Lavandera

Lavanderas

The Offering

Nude

Sipi ng ulat ni Nick Joaquin (Quijano de Manila) ukol sa koneksyon ng personalidad na exhuberant ni Amorsolo at ng kanyang mga produksyon.

Naging regular customers niya ang mga Araneta at si Don Jorge Vargas. Maging ang batang reporter noon na si Ninoy Aquino ay nagsakripisyo ng dalawang buwang suweldo para ipapinta lamang ang portrait ng kanyang nililigawan noon na si Maria Corazon Sumulong Cojuangco, Tita Cory. Sweet.

Don Jorge Vargas

Maria Corazon Sumulong-Cojuangco (Aquino), regalo ni Ninoy.

Lagda ni Amorsolo, 1937

Mula sa CCP Library/ American Historical Collection.

Ok fine, hindi raw makatotohanan ang obra ni Amorsolo, ngunit ang sining naman talaga ay pale imitation lang ng totoong buhay. Ang nais ni Amorsolo ay mag-iwan ng magandang imahe ng ating bayan. Tayo rin naman gusto natin mag-iwan ng magandang imahe ng sarili natin hindi ba? Sa puntong ito, nagtagumpay nga siya. Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan, and that was Xiaotime. (Pook Amorsolo, UP Diliman, 20 April 2013)

Bayanihan

El Ciego (The Blind Man)

Ipininta ni Amorsolo ang kanyang sarili. Nag-wan ng malaking pamana sa Sining sa Pilipinas.

Leave a comment

April 24, 2013

XIAO TIME, 23 April 2013: KASUNDUAN SA NAIC; KOMPRONTASYON NINA BONIFACIO AT AGUINALDO

Broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Nang mabuking si Heneral Emilio Aguinaldo na nakikinig sa usapan nina Supremo Andres Bonifacio at mga kabig matapos na lagdaan ang kanilang kasunduang militar sa Casa Hacienda de Naic na nagpapatibay na si Bonifacio pa rin ang pangulo ng pamahalaang mapanghimagsik, April 19, 1897. Guhit ni Egai Fernandez mula sa aklta na Supremo.

23 April 2013, Tuesday: http://www.youtube.com/watch?v=8zyDiv_-fh4

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime! 116 years ago noong Biyernes, 19 April 1897, nilagdaan ni Supremo Andres Bonifacio ang dokumentong Naic Military Agreement kasama ng kanyang mga heneral at kabig. Sa dokumentong ito muli niyang sinasabi tulad ng ginawa niya sa Acta de Tejeros noong March 23, 1897 na siya pa rin ang Pangulo ng Pamahalaang Mapanghimagsik sa kabila ng pag-angkin din sa pwesto ni Heneral Emilio Aguinaldo.

Si Andres Bonifacio at Emilio Aguinaldo. Mula sa Tragedy of the Revolution, Studio 5 Designs.

Huling pahina at mga lagda sa Acta de Tejeros, March 23, 1897. Mula sa Tragedy of the Revolution, Studio 5 Designs.

Huling pahina at mga lagda sa Acta de Naic, April 19, 1897. Mula sa Tragedy of the Revolution, Studio 5 Designs.

Sa labas ng Cavite, maging sa mga kalabang Espanyol, tulad ng makikita sa tila wanted na poster na ito sa isang dyaryong Espanyol noong Pebrero, ipinakilala si Bonifacio bilang Titulado o Presidente ng Republica Tagala.

Isang pahina ng La Ilustracion Espanola y Americana ng Pebrero 1897 na kumikilala sa Supremo bilang Presidente ng Republika ng Tagalog. Mula sa Tragedy of the Revolution, Studio 5 Designs.

Sa araw na iyon, nagpahanda para sa pulong ng mga pagkain ang Supremo sa ikalawang palapag ng Casa Hacienda de Naic, na ngayon ay Naic Elementary School habang may mga tao sina Aguinaldo na nabihag sila sa unang palapag. Sinasabing isa sa mga tagasunod ni Aguinaldo ang natakas, o napadaan at narinig ang ukol sa pagpupulong, si Major Lazaro Makapagal.

Casa Hacienda de Naic, ngayon ay Naic Elementary School mula sa kampanaryo ng Simbahan ng Naic. Kuha ng isang estudyanteng Lasalyano ni Xiao Chua.

Bukana ng Naic Elementary School. Kuha ng isang estudyanteng Lasalyano ni Xiao Chua.

Ang pulong nina Supremo Bonifacio para sa Naic Military Agreement sa ikalawang palapag ng Casa Hacienda de Naic. Nakasabit sa function room ng paaralan.

Lazaro Makapagal, mula kay Isagani Medina.

Dali-daling pinuntahan ni Makapagal si Heneral Aguinaldo na noon ay nakaratay sa banig ng karamdaman at nagsumbong. Napatayo sa kanyang malaria ang heneral at dali-daling tumungo sa Naic. Kahit pinigilan ng mga gwardiya ni Bonifacio, pilit na nakaakyat si Aguinaldo sa ikalawang palapag at mula mismo sa kwento niya, sumilip siya sa puwang ng pintuan at nakinig. At siya ay nabigla! Kasama ni Bonifacio ang kanyang ministro na si Artemio Ricarte, at ang dalawa niyang mahal na heneral, Mariano Noriel at Pio del Pilar! Narinig niyang binabasa ni Bonifacio ang isang dokumento na nagsasabing “Isusuko ng Heneral Emilio Aguinaldo ang lahat ng tropa ng Himagsikan, sa pagpasok ng Kastila dito sa Naic.” Nakita ni Koronel Procopio Bonifacio, kapatd ng Supremo, ang Heneral, tinulak ang pinto at sinabing, “Narito po at nakikinig sa pintuan ang Heneral Emilio Aguinaldo.”

Ang mismong hagdanan patungo sa ikalawang palapag ng Casa Hacienda de Naic. Kuha ng isang estudyanteng Lasalyano ni Xiao Chua.

Artemio Ricarte. Mula kay Isagani Medina.

Mariano Noriel. Mula kay Isagani Medina.

Pio del Pilar. Mulay kay Isagani Medina.

Procopio Bonifacio. Mula kay Isagani Medina sa Great Lives Series.

Malamang nagulat ang lahat at pinatuloy ng Supremo si Aguinaldo at sinabing, “Magtuloy po kayo at makinig sa aming pulong.” Magalang na sagot ni Aguinaldo, “Salamat po at marahil kung ako’y inyong kailangan, disin sana ay inanyayahan ninyo ako.” Tama! Oo nga naman. Nagpaalam tsaka bumaba, at sa liwanag ng posporo nahanap niya ang kanyang mga kawal. Pinalaya niya ang mga ito. Muling pinatawag ng Supremo si Aguinaldo at inisip niya, labanan na kaya ito? Ngunit paanyaya pala ulit ito na making sa pulong. Muling tumanggi si Aguinaldo at muli sinabing, “Kung ako’y inyong kailangan, disin sana ay inanyayahan ninyo ako.” Sa kanyang pag-alis, iniwasan na nina Bonifacio ang gulo at lumisan ng gusali. Iniwan ang pagkain na kinain naman ng mga tao ni Aguinaldo. Ipinatawag ng heneral sina Mariano Noriel at Pio del Pilar at hindi magkamayaw na nagpaumanhin kay Aguinaldo.

Ang monumento ni Pio del Pilar, “bayani” ng Makati.

Dahil sa pagpapatawad na ni Aguinaldo, ang dalawang ito ang naging numero unong nag-udyok sa batang heneral na patayin ang mga Bonifacio dahil mapanganib sila sa himagsikan. Isang himagsikan na si Bonifacio ang Ama? Huh? Abangan ang susunod na kabanata. Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan, and that was Xiaotime.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 20 April 2013)

Leave a comment

April 23, 2013

XIAO TIME, 19 April 2013: LEONA FLORENTINO, ISANG NATATANGING PILIPINA

Broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Monumento para kay Leona Florentino sa Plaza Leona sa Vigan, Ilocos Sur. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

19 April 2013, Friday: http://www.youtube.com/watch?v=zaKecbgGIRM

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime! 164 years ago ngayong araw, April 19, 1849, isinilang si Leona Florentino sa Vigan, Ilocos Sur. Huh??? Who’s the Pokemón??? Kung magmamasid ka sa paglalakad mo sa makasaysayang Calle Crisologo sa Vigan kung saan naroroon ang mga tanyag na lumang bahay na dinadayo ng mga turista, sa dulo nito malapit sa simbahan hindi mo mapapalampas ang isang Plaza na ang pangalan ay Leona, may isang restaurant na ang pangalan ay Café Leona at pinagigitnaan ito ng isang monumento nakaupong babae na nagsusulat.

Calle Crisologo, heritage Village sa Vigan, Ilocos Sur. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Cafe Leona

Ang Linangan Educational Trips habang kumakain sa Plaza Leona. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Monumento para kay Leona Florentino sa Plaza Leona sa Vigan, Ilocos Sur. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Kapag binasa ang marker sa kapihan na kanya palang tinirhan noon, makikita mo na siya pala ang pangunahing babaeng makata sa Ilocos, na nagsulat si Wikang Ilocano at Espanyol, satirist rin siya at nagsusulat ng dula. Ang tawag ng iba sa kanya ay Ina ng “Philippine women’s literature” na tumulay sa tradisyong pasalita sa tradisyon ng pagsusulat o literature. Bago dumating ang mga Espanyol, ang mga babae talaga, ang mga babaylan at binukot, ang tagakwento ng epiko at pasalitang mga tradisyon.

Babaylan. Guhit ni Christine Bellen.

Ngunit sa pagdating ng Espanyol, itinaguyod nila ang patriyarkiya at ang pagbusal sa bibig ng kababaihan. Ang mga babaylan ay tinawag na mga bruha at mangkukulam at sinumang babaeng mangahas na maging mas matalino sa mga lalaki ay ituturing na hindi katanggap-tanggap. Mas maraming kababaihan ang hindi nakapag-aral. Bago isilang si Leona, isinalin na sa Kapampangan noong 1844 ni Doña Luisa Gonzaga de Leon ng Bacolor, Pampanga ang Ejercicio Cotidiano, itinuturing siya na unang babaeng awtor sa Pilipinas. Si Leona ay isinilang sa isang mayamang pamilya sa Vigan, at nagsusulat na siya ng mga tula sa edad na sampung taong gulang. Ang naging unang guro niya ay ang kanyang ina matapos nito naturuan din ng ilang pang mga pribadong tutor at ng isang edukadong paring Ilokano na nagturo sa kanya ng mas malalim na Espanyol at inusig pa siya na pahasain ang kanyang pagtula. Ina siya ng makabayang propagandista, iskolar, pulitiko, religious at labor leader na si Don Isabelo “Belong” de los Reyes at nang makita ko sa marker na isinilang siya noong 1864, nagulat ako! Kaybatang ina ni Leona!

Isabelo “Don Belong” de los reyes

Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Ikinasal siya sa isang pulitikong si Elias de los Reyes sa edad na labing-apat at nagkaroon ng limang bunga ang kanilang samahan. Nakalulungkot lamang na dahil sa feministang mga pinagsusulat niya, nilayuan siya ng kanyang asawa at mga anak at nanirahang mag-isa. Noong October 4, 1884, patay na siya sa edad na 35.

Puntod ni Leono Florentino at ng asawang si Elias de los Reyes sa Katedral ng Vigan. Mula sa Sinupang Xiao Chua.

Hindi na niya nakita ang pagkilala na ibinigay sa kanya ng daigdig. Isinalin ang mga akda niya sa iba’t ibang wikang dayuhan at naitanghal sa Madrid Exposition ng 1887, sa Paris International Exposition noong 1889 at sa St. Louis International Exposition sa Missouri, Estados Unidos noong 1904. 22 na tula niya ang naisama sa International Encyclopedia of Women’s Works sa Pransya noong 1889.

Madrid Exposition, 1887

Paris Universal Exposition, 1889.

St. Louis Universal Exposition, 1905

Si Leona Florentino ang unang Pilipinang babae na kinilala sa pandaigdigang entablado. Kung kinalimutan siya ng kanyang mga kaanak, hindi dapat siya kalimutan ng bansa. Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan and that was Xiao Time.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 13 April 2013)

1 Comment

Month: April, 2013