IT'S XIAOTIME!

Naglilingkod sa Diyos at sa Bayan sa pagtuturo ng Kasaysayan

Month: June, 2013

XIAO TIME, 28 June 2013: ANG ARAW NG PAGKAKAIBIGANG PILIPINO-ESPANYOL (ANG SIEGE OF BALER)

Text of the broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Ang Simbahan ng San Luis Obispo de Tolosa sa Baler kung saan naganap ang isang makasaysayang pangyayari na halos nalimot na ng mga Pilipino.  Mula kay Ian Alfonso.

Ang Simbahan ng San Luis Obispo de Tolosa sa Baler kung saan naganap ang isang makasaysayang pangyayari na halos nalimot na ng mga Pilipino. Mula kay Ian Alfonso.

28 June 2013, Friday:

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime!  114 years ago, June 30, 1899, naglabas ng proklamasyon si Heneral Emilio Aguinaldo mula sa kanyang punong himpilan sa Tarlac, Tarlac na tumitiyak sa kaligtasan ng mga huling sundalong Espanyol sa Pilipinas na sumuko matapos ang isang-taong Pagkubkob sa Baler.

Ang mga huling Espanyol na sumuko sa mga Pilipino sa Baler, 1899.

Ang mga huling Espanyol na sumuko sa mga Pilipino sa Baler, 1899.

Ayon kay Dr. Jaime B. Veneracion, nang siya ay tumungo sa Espanya, nasorpresa siya na liban sa Maynila, ang tanging lugar sa Pilipinas na alam ng mga Espanyol ay ang Baler na ngayon ay nasa lalawigan ng Aurora.  Ngunit bakit ang liblib na lugar na ito?  Para sa mga Espanyol, bayani ang kanilang mga sundalong huling sumuko sa Pilipinas at isinapelikula pa ang buhay nila doon “Los Ultimos de Filipinas”—ang mga pinakahuling nagtanggol sa Pilipinas.

Si Xiao Chua kasama si Dr. Jaime B. Veneracion sa Baler, 2006.  Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Si Xiao Chua kasama si Dr. Jaime B. Veneracion sa Baler, 2006. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Ang poster ng pelikulang Los Ultimos de Filipinas.

Ang poster ng pelikulang Los Ultimos de Filipinas.

Bakit kamangha-mangha ang kwentong ito sa mga Espanyol?  Matapos lumaban muli sina Pangulong Heneral Emilio Aguinaldo sa mga Espanyol at iproklama ang kasarinlan, nagkuta ang ilang mga sundalong Espanyol sa lumang Simbahan ng San Luis Obispo de Tolosa sa Baler.

Isang paglalarawan ng Simbahan ng San Luis Obispo de Tolosa sa Baler sa panahon ng mga kaganapan noong 1898-1899.

Isang paglalarawan ng Simbahan ng San Luis Obispo de Tolosa sa Baler sa panahon ng mga kaganapan noong 1898-1899.

Ang kampana sa bukana ng bayan ng Baler noong panahon ng Espanyol.  Mula sa Pacto de Sangre.

Ang kampana sa bukana ng bayan ng Baler noong panahon ng Espanyol. Mula sa Pacto de Sangre.

Noong June 26, 800 mga katipon sa pangunguna ni Teodorico Novicio Luna, kamag-anak nina Juan at Antonio Luna, ang kumubkob sa simbahan.  Dahil nabalitaan ng pinuno ng Katipunan Cirilo Gomez Ortiz ang kaawa-awang kalagayan ng mga sundalong Espanyol na nagsisiksikan sa isang maliit na lugar, nag-alok siya ng mga pagkain at damit sa mga ito para sa pagtigil ng laban.  Upang patunayan ang sinseridad, nagpadala pa siya ng mga yosi at minatamis.  Tinanggihan ng mga Espanyol ang alok, sinabing tuloy ang laban, at kasama ng sagot ay isang alak na sherry upang matungga ng mga Pilipino.

Pinaniniwalaang ang rebolusyunaryong may espada ay si Teodorico Luna.  Mula kay Luis Tecson.

Pinaniniwalaang ang rebolusyunaryong may espada ay si Teodorico Luna. Mula kay Luis Tecson.

Ang Pagkubkob sa Baler.

Ang Pagkubkob sa Baler.

Ang mga rebolusyunaryo ng Baler. Mula sa Amistad Duradera

Ang mga rebolusyunaryo ng Baler. Mula sa Amistad Duradera

Ang punong himpilan ng nga mapanghimagsik sa Baler.  Mula sa Pacto de Sangre.

Ang punong himpilan ng nga mapanghimagsik sa Baler. Mula sa Pacto de Sangre.

Kapitan Enrique de las Morenas.  Mula kay Dr. Jaime B. Veneracion.

Kapitan Enrique de las Morenas, ang unang komender ng mga pwersang Espanyol sa Baler na namatay ilang buwan matapos silang magkuta sa simbahan. Mula kay Dr. Jaime B. Veneracion.

Ang mga uniporme ng mga sundalong Espanyol sa Baler.

Ang mga uniporme ng mga sundalong Espanyol sa Baler.  Mula kay Dr. Jaime B. Veneracion.

Isang paglalarawan ng Simbahan ng San Luis Obispo de Tolosa sa Baler sa panahon ng mga kaganapan noong 1898-1899.  Mula sa Pacto de Sangre.

Isang paglalarawan ng Simbahan ng San Luis Obispo de Tolosa sa Baler sa panahon ng mga kaganapan noong 1898-1899. Mula sa Pacto de Sangre.

Halos isang taon na hindi sumuko ang mga Espanyol kahit hindi tumigil ang mga Pinoy na salakayin sila lagi at umarkila pa ng dalawang magtatalik sa harap mismo ng simbahan upang takamin ang mga Espanyol na sumuko na.  Dumating ang mga Amerikano upang iligtas ang mga huling Espanyol upang sumuko sa kanila ngunit tinambangan sila ng mga Pilipino.  Hanggang makarating ang isang diyaryo, sa wakas, sa pinuno ng mga Espanyol na si Tinyente Saturnino Martin Cerezo kaya nagdesisyon itong sumuko sa mga Pilipino nang malamang wala na ang mga Espanyol.

Isang paglalarawan ng Simbahan ng San Luis Obispo de Tolosa sa Baler sa panahon ng mga kaganapan noong 1898-1899.  Mula sa Pacto de Sangre.

Isang paglalarawan ng Simbahan ng San Luis Obispo de Tolosa sa Baler sa panahon ng mga kaganapan noong 1898-1899. Mula sa Pacto de Sangre.

Tinyente Saturnino Martin Cerezo.  Mula sa Pacto de Sangre.

Tinyente Saturnino Martin Cerezo. Mula sa Pacto de Sangre.

Ang mga huling Espanyol na sumuko sa mga Pilipino sa Baler, 1899.

Ang mga huling Espanyol na sumuko sa mga Pilipino sa Baler, 1899.

Ang mga huling Espanyol na sumuko sa mga Pilipino sa Baler, 1899.

Ang mga huling Espanyol na sumuko sa mga Pilipino sa Baler, 1899.

Ikinuwento ni Luis Zamora Tecson sa kanyang aklat kung paanong ang kanyang lolo na si Koronel Simon Tecson ay pumayag na hindi tratuhin na mga bihag ang mga Espanyol na 337 days na nagkuta sa simbahan.  Sa mahigit 50 sundalong unang nagkuta sa Baler, 31 na lamang ang lumabas ng buhay noong June 2, 1899.  Ngunit nasorpresa sila sa kanilang paglabas, sinalubong sila ng mga Pinoy nang sumisigaw, “Amigos, amigos!”  At sa Tarlac, opisyal na ipinahayag ni Pangulong Aguinaldo, “Ang nasabing pangkat ay hindi dapat ituring na mga bihag, sa halip dapat tanggapin sila na mga kaibigan.”  Nakabalik ng maluwalhati ang mga sundalo sa Espanya.

Luis Tecson, sinasabing apo ni Simon Tecson, ang pinuno ng mga taga San Miguel de Mayumo, Bulacan na nagpasuko sa mga huling Espanyol sa Baler.

Luis Tecson, sinasabing apo ni Simon Tecson, ang pinuno ng mga taga San Miguel de Mayumo, Bulacan na nagpasuko sa mga huling Espanyol sa Baler.

Simon Tecson.  Mula kay Luis Tecson.

Simon Tecson. Mula kay Luis Tecson.

Ang Casa Gobierno de Tarlac, ang punong himpilan ni Heneral Emilio Aguinaldo kung saan niya inilabas ang proklamasyon ng June 30, 1899.

Ang Casa Gobierno de Tarlac, ang punong himpilan ni Heneral Emilio Aguinaldo kung saan niya inilabas ang proklamasyon ng June 30, 1899.

Heneral Emilio Aguinaldo y Famy.  Mula sa Kasaysayan:  The Story of the Filipino People.

Heneral Emilio Aguinaldo y Famy. Mula sa Kasaysayan: The Story of the Filipino People.

Ang Proklamasyon ni Heneral Aguinaldo ng June 30, 1899 mula sa Tarlac, Tarlac.

Ang Proklamasyon ni Heneral Aguinaldo ng June 30, 1899 mula sa Tarlac, Tarlac.

Sa pagsisikap ng mga katulad ni Exequiel Sabarillo, residenteng Pilipino sa Madrid, at Dr. Veneracion, naisabatas ni Senador Edgardo Angara, tubong Baler, ang pagkakaroon ng Philippine-Spanish Friendship Day tuwing June 30 dahil sa araw na iyon, ipinakita kapwa ang tapang ng mga Espanyol at ang kabutihan ng mga Pilipino.

Si Senador Edgardo Angara, pinapagitnaan ni G. Ronnie Amuyot at ni Xiao Chua, Baler, Aurora, June 29, 2005.

Si Senador Edgardo Angara, pinapagitnaan ni G. Ronnie Amuyot at ni Xiao Chua, Baler, Aurora, June 29, 2005.

Si Xiao Chua kasama si Senador Edgardo J. Angara sa Museo de Baler, June 30, 2005.  Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Si Xiao Chua kasama si Senador Edgardo J. Angara sa Museo de Baler, June 30, 2005. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Si Xiao Chua (dulong kanan) kasama sina Prop. Raymund Arthur G. Abejo, Dr. Jaime B. Veneracion, Governor Bellaflor Angara, Senator Edgardo Angara, Dr. Regino Paular at Dr. Ferdinand Llanes. kasama ang ang Batang Baler sa Moro Watchtower, June 30, 2006.  Mula sa Batang Baler.

Si Xiao Chua (dulong kanan) kasama sina Prop. Raymund Arthur G. Abejo, Dr. Jaime B. Veneracion, Governor Bellaflor Angara, Senator Edgardo Angara, Dr. Regino Paular at Dr. Ferdinand Llanes. kasama ang ang Batang Baler sa Moro Watchtower, June 30, 2006. Mula kay Batang Baler, Joseph T. Gonzales.

Si Congressman, ngayon ay Senador Juan Edgardo "Sonny" Angara bilang panauhing pandangal sa pagdiriwang ng Araw ng Pagkakaibigang Pilipino-Espanyol sa Baler, June 30, 2006.  Mula kay Batang Baler

Si Congressman, ngayon ay Senador Juan Edgardo “Sonny” Angara bilang panauhing pandangal sa pagdiriwang ng Araw ng Pagkakaibigang Pilipino-Espanyol sa Baler, June 30, 2006. Mula kay Batang Baler, Joseph T. Gonzales.

Si Congressman, ngayon ay Senador Juan Edgardo "Sonny" Angara bilang panauhing pandangal sa pagdiriwang ng Araw ng Pagkakaibigang Pilipino-Espanyol sa Baler, June 30, 2006.

Si Congressman, ngayon ay Senador Juan Edgardo “Sonny” Angara bilang panauhing pandangal sa pagdiriwang ng Araw ng Pagkakaibigang Pilipino-Espanyol sa Baler, June 30, 2006.  Mula kay Batang Baler, Joseph T. Gonzales.

Ang mga kaguruan noon ng Up Departamento ng Kasaysayan kasama ang mga Angara, Museo de Baler, June 30, 2006.

Ang mga kaguruan noon ng UP Departamento ng Kasaysayan kasama ang mga Angara, Museo de Baler, June 30, 2006.  Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Si Xiao Chua sa Baler, June 30, 2006.

Si Xiao Chua sa Baler, June 30, 2006.  Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Pinakita rin na hindi natatapos ang kolonyalismong Espanyol sa pagsuko ng Espanya sa Amerika sa isang pekeng labanan, kundi doon sa Baler noong 1899 sa pagsuko ng kanilang mga sundalo sa nagsasariling Pamahalaang Pilipino.  Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan and that was Xiao Time.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 22 June 2013)

XIAO TIME, 27 June 2013: KASAYSAYAN NG BUHAY NI KA LUIS TARUC (LUIS TARUC @ 100)

Text of the broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Ang poster para sa sentenaryo mi Ka Luis Taruc na nagpapakita sa kanya kasama ang mga Huk at nilagyan ng background ng paanan ng Arayat kung saan sila nakibaka laban sa mga Hapones.  Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Ang poster para sa sentenaryo mi Ka Luis Taruc na nagpapakita sa kanya kasama ang mga Huk at nilagyan ng background ng paanan ng Arayat kung saan sila nakibaka laban sa mga Hapones. Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

27 June 2013, Thursday:  http://www.youtube.com/watch?v=GzTc3R2tRCo

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime!  Philippine Historical Association, Bonifacio @ 150 Conference, Puerto Princesa, Palawan, August 22-24.  May early bird fee kung magpapatala hanggang June 30.  Para sa karagdagang impormasyon bisitahin ang pha1955.blogspot.com.  Noong nakaraang June 21, 2013, ginunita sa San Luis, Pampanga, kapwa ang pista nito at ang ika-isandaang taon ng pagkasilang ni Ka Luis Taruc.  Naroon ang Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas at ang Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Pakikilahok ng bayan sa pagpaparangal kay Ka Luis Taruc noong June 21, 2013.  Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Pakikilahok ng bayan sa pagpaparangal kay Ka Luis Taruc noong June 21, 2013. Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Ang Arsobispo ng San Fernando, Most Rev. Paciano Aniceto, D.D. habang binabasbasan ang parkeng ipinangalan kay Luis Taruc.  Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Ang Arsobispo ng San Fernando, Most Rev. Paciano Aniceto, D.D. habang binabasbasan ang parkeng ipinangalan kay Luis Taruc. Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Si Dr. Romeo Taruc, dating konsehal ng Angeles at anak ni Ka Luis, kasama ni Dr. Ferdinand C. Llanes, kumisyunado ng Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas habang nag-aalay ng bulaklak para kay Ka Luis.  Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Si Dr. Romeo Taruc, dating konsehal ng Angeles at anak ni Ka Luis, kasama ni Dr. Ferdinand C. Llanes, kumisyunado ng Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas habang nag-aalay ng bulaklak para kay Ka Luis. Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Si JDN Center for Kapampangan Studies Director Robbie Tantingco habang nagpapaliwanag kay Gobernador ng Pampanga, Lilia Pineda ukol sa memorabilia ni Ka Luis.  Nakamasid sa likuran nila si Fray Francis Musngi.  Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Si JDN Center for Kapampangan Studies Director Robbie Tantingco habang nagpapaliwanag kay Gobernador ng Pampanga, Lilia Pineda ukol sa memorabilia ni Ka Luis. Nakamasid sa likuran nila si Fray Francis Musngi. Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Paglagda ni Mayor Venancio "Asyong" Macapagal ng San Luis, Pampanga sa resolusyon ng sangguniang bayan na nagpapangalan sa plaza ng bayan bilang Luis M. Taruc Freedom Park.  Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Paglagda ni Mayor Venancio “Asyong” Macapagal ng San Luis, Pampanga sa resolusyon ng sangguniang bayan na nagpapangalan sa plaza ng bayan bilang Luis M. Taruc Freedom Park. Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Pinangunahan ni Gobernador Lilia Pineda at Dr. Ferdinand Llanes ang paghahawi ng tabing para sa parke.  Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Pinangunahan ni Gobernador Lilia Pineda at Dr. Ferdinand Llanes ang paghahawi ng tabing para sa parke. Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Ang pagpapasinaya ng Luis M. Taruc Freedom Park sa San Luis, Pampanga, june 21, 2013, sentenaryo ng kapanganakan ni Ka Luis.  Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Ang pagpapasinaya ng Luis M. Taruc Freedom Park sa San Luis, Pampanga, june 21, 2013, sentenaryo ng kapanganakan ni Ka Luis. Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Maging si Ka Luis hindi aakalaing ipapangalan sa kanya ang plaza ng bayan bilang Luis M. Taruc Freedom Park, ang bayan kung saan noong lumalaki siya noong Dekada 1920s ay dinudusta sila ng mga hasendero at Panginoong maylupa. [Minsan ding isang tinyenteng dating niligawan ang kanyang ina ang nagparatang ng krimen sa kanyang ama.  Doon niya napagtanto na hindi lamang mabuting kalooban ang kailangan mayroon ang tao, kailangan mo rin ng matalinong utak, kung ipagtatanggol mo ang karapatan mo.]  Sa Tarlac siya naghayskul at nakita niya kung paanong tinatratong parang hayup ng mga dating Espanyol na mga may-ari ng Hacienda Luisita ang kanilang mga kasama.  Nakita niya kung paanong nilatigo ng isang katiwalang Espanyol ang isang nagrereklamong Ilokanong kasama na pinangakuan na mabayaran ng Php 1.20 ngunit binayaran lamang ng 40 sentimos.  Sa sobrang galit ng Ilokano, nilusob niya ang Espanyol at tinaga ito hanggang sa magkagutay-gutay.  Napukaw ang kanyang isipan, may katwiran ang Ilokanong kasama ngunit tama bang patayin ang katiwala?  Nakipagdiskusyon siya ukol dito sa mga sosyalistang hindi marunong bumasa at naimpluwensyahan ng mga ito, hanggang siya mismo ay nagsasalita na sa ukol sa pagkakapantay-pantay kahit na wala naman siyang alam banggitin kundi mga reperensya sa Biblia.

Ka Luis Taruc.  Mula sa asiaobserver.org.

Ka Luis Taruc. Mula sa asiaobserver.org.

Ka Luis Taruc.  Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Ka Luis Taruc. Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Noong 1936 ay iniwan ang kanyang patahian sa asawa at sumama kay Pedro Abad Santos ng unyong Aguman ding Maldang Tagapagobra.  Sa pagsakop ng mga Hapones sa Pilipinas noong 1942, Sa Concepcion, Tarlac, sa paanan ng Bundok Arayat, napiling Supremo ng Hukbo ng Bayan Laban sa Hapon o Hukbalahap, na siyang lumaban at nagpalaya sa Pampanga at Gitnang Luzon bago pa dumating ang mga Amerikano.  Hindi sila kinilalang lehitimong gerilya ng mga Amerikano.

Pedro Abad Santos.  Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Pedro Abad Santos. Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Ang pagpapalaya ng San Fernando, Pampanga mula sa Hapones ng mga Pilipinong gerilyang Huk bago pa dumating sina MacArthur, 1945.  Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Ang pagpapalaya ng San Fernando, Pampanga mula sa Hapones ng mga Pilipinong gerilyang Huk bago pa dumating sina MacArthur, 1945. Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Sa panahon ng kasarinlan, kahit na isang rebelde, nanalong kongresista ngunit dalawang beses na hindi pinaupo ng mga pulitiko sa kanyang pwesto.  Muling namundok, gusto lamang daw niya ng parehas at mas magandang trato sa bayan mula sa pamahalaan.

Si Ka Luis habang nagtatalumpati.  Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Si Ka Luis habang nagtatalumpati. Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Ka Luis Taruc.

Ka Luis Taruc.

Lakaran ni Ka Luis kasama ng kanyang mga kapatid sa pakikibaka sa Huk.  Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Lakaran ni Ka Luis kasama ng kanyang mga kapatid sa pakikibaka sa Huk. Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Nagbalik loob sa pamahalaan noong 1948 at tinanggap pa ni Pangulong Elpidio Quirino sa Palasyo ng Malacañan ngunit nang matunugan na kakasuhan muli ay ipinagpatuloy ulit ang laban.

Ka Luis Taruc.  Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Ka Luis Taruc. Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Ang pagbabalik-loob ni Ka Luis Taruc sa pamahalaan kay Pangulong Elpidio Quirino sa mismong palasyo ng Malacanang.  Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Ang pagbabalik-loob ni Ka Luis Taruc sa pamahalaan kay Pangulong Elpidio Quirino sa mismong palasyo ng Malacanang. Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Masayang Taruc matapos ang pulong kay Pangulong Quirino.  Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Masayang Taruc matapos ang pulong kay Pangulong Quirino. Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Nang pasukuin siya ng batang reporter na si Ninoy Aquino noong 1954, napasuko din ni Taruc ang isip at puso ni Ninoy na mag-adhika sa pagkakapantay-pantay ng lahat.  Si Ka Luis ay pinatawad ni Pangulong Marcos at sa pag-aakalang ipapatupad na ang tunay na repormang pang-agraryo, tumulong siya sa programang ito.

Si Ka Luis habang nagdidiskurso ukol sa pulitika sa mga mangagawa.  Mula sa LIFE.

Si Ka Luis habang nagdidiskurso ukol sa pulitika sa mga mangagawa. Mula sa LIFE.

Si Ninoy habang nakikipagnegosasyon sa pagbabalik loob muli ni Taruc sa pamahalaan.  Mula sa josemariasison.org.

Si Ninoy habang nakikipagnegosasyon sa pagbabalik loob muli ni Taruc sa pamahalaan. Mula sa josemariasison.org.

Paghuli kay Ka Luis Taruc ni Major General Vargas.  Mula sa quod.lib.umich.edu.

Paghuli kay Ka Luis Taruc ni Major General Vargas. Mula sa quod.lib.umich.edu.

Si Ninoy at si Taruc bago humarap ang huli sa hukuman.  Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Si Ninoy at si Taruc bago humarap ang huli sa hukuman. Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Pagharap ni Ka Luis Taruc sa Manila Court of First Instance sa sala ni judge Gregorio Narvasa sa patong-patong na kaso ng mga krimen ng mga huk pati na ang pagpaslang kay Dona Aurora Aragon Quezon.  Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Pagharap ni Ka Luis Taruc sa Manila Court of First Instance sa sala ni judge Gregorio Narvasa sa patong-patong na kaso ng mga krimen ng mga huk pati na ang pagpaslang kay Dona Aurora Aragon Quezon. Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Hinalikan ni Taruc ang kamay ng kanyang ina sa korte.  Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Hinalikan ni Taruc ang kamay ng kanyang ina sa korte. Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Si Ka Luis Taruc sa loob ng piitan.  Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Si Ka Luis Taruc sa loob ng piitan. Mula sa JDN Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Si Ka Luis Taruc habang umiikot sa buong Pilipinas upang ikampanya ang reporma sa lupa na nais ipatupad ng Pangulong ferdinand Marcos.

Si Ka Luis Taruc habang umiikot sa buong Pilipinas upang ikampanya ang reporma sa lupa na nais ipatupad ng Pangulong Ferdinand Marcos.

Namatay siya noong May 4, 2005 sa edad na 91.  Ayon kay Nelson Mandela, Ang Ama ng bansang South Africa, binasa niya ang mga isinulat ni Taruc sa kanyang talambuhay na Born of the People at sinunod ito.

Ang sariling talambuhay ni Luis Taruc, Born of the People na inilathala sa Amerika.  Mula sa bibliomania.ws.

Ang sariling talambuhay ni Luis Taruc, Born of the People na inilathala sa Amerika. Mula sa bibliomania.ws.

Nelson Mandela, rebolusyunaryo.  Kuha ni Eli Weinberg, 1961.  Mula sa retronaut.com.

Nelson Mandela, rebolusyunaryo. Kuha ni Eli Weinberg, 1961. Mula sa retronaut.com.

Si Nelson Mandela kasama ang kanyang idolong si Ka Luis Taruc.  Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Si Nelson Mandela kasama ang kanyang idolong si Ka Luis Taruc. Mula sa Philippine Information Agency Gitnang Luzon.

Si Ka Luis Taruc sa kanyang katandaan.

Si Ka Luis Taruc sa kanyang katandaan.

Kaiba sa ilang pinunong rebolusyunaryo, he walked the talk, hindi nagpayaman sa sarili.  Hindi man sang-ayunan ng ilan ang kanyang pamamaraan, kailangang gawing huwaran ang kanyang paninindigan.  Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan, and that was Xiaotime.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 22 June 2013)

XIAO TIME, 26 June 2013: ANG PAPEL NI CESAR E. A. VIRATA SA KASAYSAYAN

Text of the broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Si Primer Ministro Cesar Emilio Aguinaldo Virata sa likod ni Pangulong Ferdinand E. Marcos.  Mula sa Art Directors Trip Photo Library.

Si Primer Ministro Cesar Emilio Aguinaldo Virata sa likod ni Pangulong Ferdinand E. Marcos. Mula sa Art Directors Trip Photo Library.

26 June 2013, Wednesday:  http://www.youtube.com/watch?v=9Tfi5sydA_g

Karagdagang komentaryo:  https://xiaochua.net/2013/06/19/on-cesar-e-a-viratas-role-in-the-marcos-regime-or-on-why-we-shouldnt-be-so-harsh-on-virata/

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime!  Nitong nakaraang April 12, 2013, inaprubahan ng UP Board of Regents ang muling pagpapangalan ng College of Business Administration o CBA ng Unibersidad ng Pilipinas bilang ang Cesar E.A. Virata School of Business.

Cesar E. A. Virata School of Business.  Dating UP College of Business Administration.  Mula sa Philippine Daily Inquirer.

Cesar E. A. Virata School of Business. Dating UP College of Business Administration. Mula sa Philippine Daily Inquirer.

Ang mga gusali sa UP ay nakapangalan sa mga taong naging bahagi ng kasaysayan ng pamantasan, karamihan kung hindi lahat sa mga ito ay sumakabilang-buhay na.  Ito ang unang pagkakataon na isang institusyon sa loob ng pamantasan ay ipapangalan sa isang tao, at sa isang taong buhay pa.  [Ayon sa UP ni singkong duling wala silang tatanggapin na pera mula kay Ginoong Virata, hindi tulad ng malaking donasyon na nakuha ng Ateneo para sa John Gokongwei School of Management at ng La Salle para sa Ramon V. del Rosario College of Business.  Ito ay dahil lamang sa “Virata has served UP, the Philippine government and the country for many years and with clear distinction.”  Ayun naman pala.]  Liban sa iilang mga tao, naging tahimik ang isyu.  Unanimous daw na pumabor ang nakararaming estudyante ng kolehiyo kahit na ang tanong nila tungkol kay Virata ay “The who?”  Hanggang kwestiyunin ito ni Rigoberto Tiglao nitong Hunyo sa isang mother headline article sa Manila Times.

Rigoberto Tiglao, dating aktibista at tagapagsalita ng Pangulong Gloria Arroyo.  Mula sa athenspe.net.

Rigoberto Tiglao, dating aktibista at tagapagsalita ng Pangulong Gloria Arroyo. Mula sa athenspe.net.

Ang Manila Times mother headline na nagbabandila ng kontrobersya.  Mula sa Aklatang Xiao Chua.

Ang Manila Times mother headline na nagbabandila ng kontrobersya. Mula sa Aklatang Xiao Chua.

Kahit delayed reaction, nagbalik-tanaw ang mga tao sa naging papel ni Cesar Emilio Aguinaldo Virata sa kasaysayan ng Pilipinas.  Siya pala ay dating Finance Minster at primer ministro ng bansa?  Prime Minister???  Meron pala tayo noon.  Yup, pero prime minister sya sa ilalim ni Pangulong Ferdinand Marcos.  Yay!!!

Si Xiao Chua kasama ang Primer Ministro Cesar E.A. Virata nang si Xiao ay mailuklok sa Pi Gamma Mu International Honor Society (Social Science), University of the Philippines, Bahay ng Alumni, Diliman, Lungsod Quezon, March 2, 2009.  Kuha ni Ivana Adrienne Noelle Doria Guevara.

Si Xiao Chua kasama ang Primer Ministro Cesar E.A. Virata nang si Xiao ay mailuklok sa Pi Gamma Mu International Honor Society (Social Science), University of the Philippines, Bahay ng Alumni, Diliman, Lungsod Quezon, March 2, 2009. Kuha ni Ivana Adrienne Noelle Doria Guevara.

Finance Minister at Prime Minister Cesar Emilio Aguinaldo Virata.  Mula sa The Philippine Star.

Finance Minister at Prime Minister Cesar Emilio Aguinaldo Virata. Mula sa The Philippine Star.

Si Cesar Virata habang nanunumpa bilang primer ministro habang nakamasid ang kanyang kabiyak na si Joy, isang aktres sa teatro, sa Batasang Pambansa.  Mula sa Philippine Star.

Si Cesar Virata habang nanunumpa bilang primer ministro habang nakamasid ang kanyang kabiyak na si Joy, isang aktres sa teatro, sa Batasang Pambansa. Mula sa Philippine Star.

So sabi ng mga tumututol, bakit ipapangalan ang isang institusyon sa bastyon ng aktibismo sa panahon ng Batas Militar sa isang tuta ni Marcos?  Ngunit hindi black and white ang kasaysayan, masalimuot ito.  Si Cesar Virata ay isang teknokrat, ito yung mga matatalinong akademiko na kinuha ni Marcos mula sa mga pamantasan upang magsilbi sa pamahalaan.  Marami sa kanila naniwalang tunay na dahil sa malakas na pamumuno ng pamahalaan ni Marcos mas maraming maipapatupad na reporma.  Well sumobra nga lang sa lakas.

Cesar Emilio Aguinaldo Virata.  Photo displayed at the Emilio Aguinaldo Shrine at Kawit, Cavite.  The shrine for his granduncle.

Cesar Emilio Aguinaldo Virata. Photo displayed at the Emilio Aguinaldo Shrine at Kawit, Cavite. The shrine for his granduncle.

Si Propersor at Ministro Cesar Virata habang nagsasalita sa isang pandaigdigang pulong.  Mula sa The Philippine Star.

Si Propersor at Ministro Cesar Virata habang nagsasalita sa isang pandaigdigang pulong. Mula sa The Philippine Star.

Si Pangulong Marcos kasama ang teknokrat na si Virata at iba pang bahagi ng pamahalaan.

Si Pangulong Marcos kasama ang teknokrat na si Virata at iba pang bahagi ng pamahalaan.

Bilang dekano ng CBA sinumulan niya ang Master of Business Administration at unang nagpadala sa US ng mga kaguruan nito upang makapag-aral.  Kinuha siya ni Marcos sa kanyang pamahalaan at dahil matayog ang kanyang pangalan sa mga dayuhan, nagkaroon ng diktadura ng kredibilidad sa IMF at World Bank na pautangin tayo para itatag ang ating mga industriya.  “Deodorizer” ng rehimen ayon sa ilan.

Si Virata at ang kanyang mga kaibigan.  Mula sa The Philippine Star.

Si Virata at ang kanyang mga kaibigan. Mula sa The Philippine Star.

Si Virata sa gitna ng iba pang mga primer ministro sa daigdig, sa European Management Symposium ng World Economic Forum Annual Meeting 1983.  Mula sa Wikipedia.

Si Virata sa gitna ng iba pang mga primer ministro sa daigdig, sa European Management Symposium ng World Economic Forum Annual Meeting 1983. Mula sa Wikipedia.

Well alam naman natin na hindi nagamit ng maayos ang pera, imbes na mga pabrika, mga edipisyo ang ipinatayo.  Sa gitna nito, sinikap ni Virata na maging “konsyensya” ng pamahalaan ayon kay Beth Day Romulo, pinigil niya ang pagbibigay ng pera sa ikalawang grandiyosong Metro Manila Film Festival.  Pinagtulungan siya ng mga kabig ni Imelda sa mga cabinet meetings.

Si Xiao Chua kasama si Beth Day Romulo, Trinoma, 2011.

Si Xiao Chua kasama si Beth Day Romulo, Trinoma, 2011.

Si Cesar Emilio Aguinaldo Virata.  Mula sa evi.com.

Si Cesar Emilio Aguinaldo Virata. Mula sa evi.com.

Si Virata habang nagbibigay ng testimonya sa Agrava Commission.  Mula sa retrato.com.ph.

Si Virata habang nagbibigay ng testimonya sa Agrava Commission. Mula sa retrato.com.ph.

Si Primer Ministro Cesar Virata habang kinakapanayam ng mga kasapi ng media.  Mula sa mbc.com.ph.

Si Primer Ministro Cesar Virata habang kinakapanayam ng mga kasapi ng media. Mula sa mbc.com.ph.

Si Cesar Virata habang nasa kampanya.  Mula sa The Philippine Star.

Si Cesar Virata habang nasa kampanya. Mula sa The Philippine Star.

Noong April 14, 1983, sa isang pulong ng partido Kilusang Bagong Lipunan, ipinahiya si Virata ng mga maka-Imelda habang sinagot niya ng malumanay ang tunay na kalagayan ng bansa.  Matapos ang insidente, ninais na magbitiw ngunit pinigilan siya ni Marcos.

Si Cesar Virata kasama ang asawang si Joy.  Mula sa The Philippine Star.

Si Cesar Virata kasama ang asawang si Joy. Mula sa The Philippine Star.

Si Cesar Emilio Aguinaldo Virata ngayon.

Si Cesar Emilio Aguinaldo Virata ngayon.

Si Cesar Emilio Aguinaldo Virata ngayon.

Si Cesar Emilio Aguinaldo Virata ngayon.

Iiwan ko na sa mga taga CBA kung tama bang ipangalan ito sa kanya ngunit sa ganang akin lang, huwag namang masyadong mean kay Virata.  Maaari ngang hindi niya napigilan ang human rights violations at korupsyon ngunit may papel siya sa pagpapanatiling disente ng pamahalaan, bagama’t sa huli, nabigo siya.  Gayunman, kahit papaano naibsan ang lalo pa sanang pagkasira ng bayan.  Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan and that was Xiao Time.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 22 June 2013)

XIAO TIME, 21 June 2013: ANG MAGKATAMBAL NA KASAYSAYAN NG LUNGSOD NG MAYNILA AT NG METRO MANILA

Text of the broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Metro Manila:  Gates of Hell o Gotham City?  Kuha ni Louie Oviedo noong mga pag-ulan ng "Habagat," August 8, 2012 mula sa fb ng UP Socius.

Metro Manila: Gates of Hell o Gotham City? Kuha ni Louie Oviedo noong mga pag-ulan ng “Habagat,” August 8, 2012 mula sa fb ng UP Socius.

21 June 2013, Friday:  http://www.youtube.com/watch?v=Tsep0NNU6N4

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime!  442 years ago, June 24, 1571, itinatag ni Miguel Lopez de Legaspi ang kolonyal na Ciudad de Manila matapos mapilitan ang huling hari ng Maynila na si Rajah Soliman na isuko ang kanyang kaharian at parang mga iskwater na iniwan ang kanilang lumang bayan at nag-resettle sa Ermita at Malate, ang lugar na tinawag na Bagumbayan.

Miguel Lopez de Legaspi.  Mula sa La Ilustracion Filipina.

Miguel Lopez de Legaspi. Mula sa La Ilustracion Filipina.

Rajah Soliman, mula sa "History of Manila" mural ni Carlos "Botong" Francisco, Pambansang Alagad ng Sining sa Sining Biswal.  Nasa City Hall ng Maynila.

Rajah Soliman, mula sa “History of Manila” mural ni Carlos “Botong” Francisco, Pambansang Alagad ng Sining sa Sining Biswal. Nasa City Hall ng Maynila.

Ang kuta ni Soliman sa Maynila ayon kay J. Martinez, 1892.  Mula sa Pacto de Sangre.

Ang kuta ni Soliman sa Maynila ayon kay J. Martinez, 1892. Mula sa Pacto de Sangre.

Fort Santiago noong panahon ng mga Espanyol, dito makatirik ang dating kuta ni Soliman, ni Alfredo Carmelo, 1960.  Mula sa Pacto de Sangre.

Fort Santiago noong panahon ng mga Espanyol, dito makatirik ang dating kuta ni Soliman, ni Alfredo Carmelo, 1960. Mula sa Pacto de Sangre.

Bago dumating ang mga Espanyol, ang Maynila ay isang kaharian sa bunganga ng Ilog Pasig at ng Look ng Maynila, ang area na ngayon ay nasa Fort Santiago.  Ayon sa disertasyon ni Dr. Lars Raymund Ubaldo, ang lugar sa dalampasigan ng mga bakawan at ang tagpuan ng ilog at dagat na tinatawag sa Ingles na delta, ay tinatawag na “alog” ng mga ating ninuno.  At iyon raw ang tunay na pinagmulan ng salitang “Tagalog,” taga-alog at hindi taga-ilog.

Ang delta o "alog" ng Manila Bay at Pasig River.  Mula sa Wikipedia, 1800s.

Ang delta o “alog” ng Manila Bay at Pasig River. Mula sa Wikipedia, 1800s.

Ang bunganga ng Ilog Pasig sa Look ng Maynila--ang alog, maaaring pinagmulan ng salitang Tagalog--Taga-alog.  Mula sa manilahub.blogspot.com.

Ang bunganga ng Ilog Pasig sa Look ng Maynila–ang alog, maaaring pinagmulan ng salitang Tagalog–Taga-alog. Mula sa manilahub.blogspot.com.

Ang alog ng Look ng Maynila at Ilog Pasig ngayon.  Kuha ni David Montasco.

Ang alog ng Look ng Maynila at Ilog Pasig ngayon. Kuha ni David Montasco.

Si Xiao Chua at Dr. Lars Raymund Ubaldo sa tamabayan ng kanilang organisasyon UP Lipunang Pangkasaysayan sa UP Diliman, January 10, 2005.  Kapwa sila ngayon nagtuturo sa De La Salle University.  Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Si Xiao Chua at Dr. Lars Raymund Ubaldo sa tamabayan ng kanilang organisasyon UP Lipunang Pangkasaysayan sa UP Diliman, January 10, 2005. Kapwa sila ngayon nagtuturo sa De La Salle University. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Ang Maynila noon ang nagsisilbing “toll gate” sa mga mangangalakal na nais magtungo sa mga iba’t ibang mga mauunlad na kaharian sa Laguna de Bai.  Ang Maynila ay nagmula sa salitang “nila,” isang indigo plant na tumutubo sa ilog, may nila.

Ang Look ng Maynila mula sa kalawakan.  Mula sa wv.mei.titech.ac.jp

Ang Look ng Maynila mula sa kalawakan. Mula sa wv.mei.titech.ac.jp

Mula Tondo at Maynila, ang Ilog Pasig ay bumabagtas hanggang Laguna de Bai--mga dating kaharian na tinukoy sa Laguna Copperplayte Inscription.  Mula kay Jaime Figueroa Tiongson.

Mula Tondo at Maynila, ang Ilog Pasig ay bumabagtas hanggang Laguna de Bai–mga dating kaharian na tinukoy sa Laguna Copperplayte Inscription. Mula kay Jaime Figueroa Tiongson.

Ang Nila, mula sa Flora de Filipinas ni Padre Manuel Blanco.

Ang Nila, mula sa Flora de Filipinas ni Padre Manuel Blanco.

"Entrevista de Goiti y Rajah Soliman," and encuentro nina Martin de Goiti at Rajah Soliman, 1570. Obra maestra ni Fernando Amorsolo.  Mula sa Pacto de Sangre.

“Entrevista de Goiti y Rajah Soliman,” and encuentro nina Martin de Goiti at Rajah Soliman, 1570. Obra maestra ni Fernando Amorsolo. Mula sa Pacto de Sangre.

Ito ang naging kabisera ng mga Espanyol, at ang Ciudad de Manila noon ay yaon lamang nasa paligid ng pinatayuan nilang mga pader—Intramuros.  Nang dumating ang mga Amerikano, maging ang mga nasa labas ng pader ay naging Lungsod ng Maynila.

Ang lumang mapa ng Espanyol na Ciudad de Manila na napapalibutan ng mga pader--Intramuros (Latin para sa nasa loob ng mga pader).  Nakaayon sa Leyes de las Indias ng mga Espanyol, ito ang naging huwaran ng iba pang mga pueblo o bayan sa Pilipinas--may sentro na tinatawag na Plaza at nahahati sa parisukat ayon sa Roman Grid Pattern.  Sa town planning na ito, nasa plaza ang pinakamahalagang institusyon ng Simbahan at Casa Gobierno, at ang mga bahay na pinakamalapit sa plaza ay yaong sa may kapangyarihan.

Ang lumang mapa ng Espanyol na Ciudad de Manila na napapalibutan ng mga pader–Intramuros (Latin para sa nasa loob ng mga pader). Nakaayon sa Leyes de las Indias ng mga Espanyol, ito ang naging huwaran ng iba pang mga pueblo o bayan sa Pilipinas–may sentro na tinatawag na Plaza at nahahati sa parisukat ayon sa Roman Grid Pattern. Sa town planning na ito, nasa plaza ang pinakamahalagang institusyon ng Simbahan at Casa Gobierno, at ang mga bahay na pinakamalapit sa plaza ay yaong sa may kapangyarihan.

Dahil napalibutan ng mga matataas na pader ang Intramuros, hindi napabagsak sa loob ng tatlong daang taon ang Conquista.  Mapa mula sa Pacto de Sangre.

Dahil napalibutan ng mga matataas na pader ang Intramuros, hindi napabagsak sa loob ng tatlong daang taon ang Conquista. Mapa mula sa Pacto de Sangre.

Ang Intramuros sa panahon ng mga Amerikano, lumalaki na ang Lungsod ng Maynila.

Ang Intramuros sa panahon ng mga Amerikano, lumalaki na ang Lungsod ng Maynila.

Hindi na lamang Intramuros ang Lungsod ng Maynila noong panahon ng Amerikano, isinama na ang mga dating arabales o suburbs.

Hindi na lamang Intramuros ang Lungsod ng Maynila noong panahon ng Amerikano, isinama na ang mga dating arabales o suburbs.

Dahil maliit ang Maynila, hiniraya o nagkaroon ng vision si Pangulong Manuel Quezon na magtatag ng isang mas malaki at planadong bagong pangkabeserang lungsod na nakapangalan sa kanya, Quezon City, noong 1939.  Naging ganap na kabisera ng Pilipinas ang Quezon City noong 1948 ngunit binawi ito ni Pangulong Marcos noong 1976.

Si Pangulong Manuel Luis Quezon sa kanyang talumpating pampasinaya bilang Unang Pangulo ng Komonwelt ng Pilipinas, November 15, 1935 sa lumang gusali ng Kongreso sa Maynila.  Ito ang pinagbatayan ng sikat niyang monumento.

Si Pangulong Manuel Luis Quezon sa kanyang talumpating pampasinaya bilang Unang Pangulo ng Komonwelt ng Pilipinas, November 15, 1935 sa lumang gusali ng Kongreso sa Maynila. Ito ang pinagbatayan ng sikat niyang monumento.

Angnpaglalagay ng batong panulukan sa Lungsod Quezon na pinangunahan ni... Quezon.  Mula sa Aklatan ng Unibersidad ng Pilipinas.

Angnpaglalagay ng batong panulukan sa Lungsod Quezon na pinangunahan ni… Quezon. Mula sa Aklatan ng Unibersidad ng Pilipinas.

Ang elliptical circle at ang Quezon Memorial Monument.  Ang sanang magiging kapital ng Pilipinas.  Mula sa tanggapan ni Speaker Sonny Belmonte.

Ang elliptical circle at ang Quezon Memorial Monument. Ang sanang magiging kapital ng Pilipinas. Mula sa tanggapan ni Speaker Sonny Belmonte.

Palaki ng palaki ng palaki ng palaki.  Ito ang masasabi ukol sa kabisera ng Pilipinas lalo na nang itatag ni Pangulong Ferdinand E. Marcos noong November 7, 1975 ang Metropolitan Manila Commission o MMC na binubuo ng apat na mga lungsod ng Maynila, Quezon, Pasay at Caloocan; at ng labintatlong iba pang mga bayan upang maging Metropolitan Manila o National Capital Region.

Ang lalawigan ng Rizal ay hinati, ang pinakamauunlad na bayan nito ay naging bahagi ng Metropolitan Manila.  Naloka siguro ang mga Rodriguez ng Rizal.  Mula kay armandobalajadia.com.

Ang lalawigan ng Rizal ay hinati, ang pinakamauunlad na bayan nito ay naging bahagi ng Metropolitan Manila. Naloka siguro ang mga Rodriguez ng Rizal. Mula kay armandobalajadia.com.

Ang mapa ng Metropolitan Manila o National Capital Region.

Ang mapa ng Metropolitan Manila o National Capital Region ngayon.

Inatasan niya ang Unang Ginang Imelda Romualdez Marcos na maging gobernador at upang diumano ay maiwasan ang pagtatampo ni Gobernador Isidro Rodriguez ng Lalawigang Rizal na pinagkunan ng lahat ng pinakamayayaman nilang bayan, ginawang alkalde ng Quezon City ang asawa niyang si Adelina S. Rodriguez.

Alkalde Adelina Rodriguez.  Mula sa tanggapan ni Speaker Sonny Belmonte.

Alkalde Adelina Rodriguez. Mula sa tanggapan ni Speaker Sonny Belmonte.

Nang manumpa ang Unang Ginang Imelda Romualdez Marcos bilang tanging "Gobernador ng Metropolitan Manila" noong November 7, 1975 sa Palasyo ng Malacanan.

Nang manumpa ang Unang Ginang Imelda Romualdez Marcos bilang tanging “Gobernador ng Metropolitan Manila” noong November 7, 1975 sa Palasyo ng Malacanan.

Si Imelda Marcos habang pinupulong ang mga alkalde ng Metropolitan Manila.  Naging makapangyarihan siyang gobernador hawak ang 15 % ng pambansang budget.    Mula sa tanggapan ni Speaker Sonny Belmonte.

Si Imelda Marcos habang pinupulong ang mga alkalde ng Metropolitan Manila. Naging makapangyarihan siyang gobernador hawak ang 15 % ng pambansang budget. Mula sa tanggapan ni Speaker Sonny Belmonte.

Nag-adhika si Imelda na ibigay ang 11 Basic Needs of Man, kaya tila kinuyog na parang mga bubuyog ng mga tao ang kabisera.  Lumaki ang populasyon nito.  Plano niyang palakihin ang land area ng MM, dadagdagan ang reclaimed area hanggang Cavite at isasali na ang area hanggang Real, Quezon upang maging bahagi ng MM!!!  Ang tanging lungsod sa daigdig na nakaharap sa dalawang malalaking katawan ng tubig.  Hindi ito natuloy.

Mapa na nagpapakita ng planong pinalaking Metropolitan Manila na nakaharap kapwa sa Dagat Kanlurang Pilipinas (Look ng Maynila) at Karagatang Pasipiko (Infanta-Real, Quezon).  Mula sa Metropolitan Manila Development Authority Library).

Mapa na nagpapakita ng planong pinalaking Metropolitan Manila na nakaharap kapwa sa Dagat Kanlurang Pilipinas (Look ng Maynila) at Karagatang Pasipiko (Infanta-Real, Quezon). Mula sa Metropolitan Manila Development Authority Library).

Nagpatuloy ang MMC sa pamamagitan ng  Metropolitan Manila Development Authority at nag-iwan din ito ng pamana.  Kaiba sa “Gates of Hell” na tawag sa lungsod ni Dan Brown, may progreso sa Metro Manila.

Ang Metropolitan Manila ngayon.

Ang Metropolitan Manila ngayon.

Solid na Manila shot na tila nagpapapala ang Panginoon.

Solid na Manila shot na tila nagpapapala ang Panginoon.Kuha ni Huno Garces.

Ang mga nakahimpil na tinitirhang maliliit na casco sa Ilog Pasig sa Lumang Maynila.

Ang mga nakahimpil na tinitirhang maliliit na casco sa Ilog Pasig sa Lumang Maynila.

Ang mga bahay sa gilid ng ilog.  Mula sa fb ni Delmar Taclibon.

Ang mga bahay sa gilid ng ilog. Mula sa fb ni Delmar Taclibon.

Paano naman ang rural poor?  Mula sa newsbox.unccd.int.

Paano naman ang rural poor? Mula sa newsbox.unccd.int.

Ngunit hindi ba’t sa sobrang pagbibigay ng ginhawa sa kabisera natin, nasakripisyo ang mga probinsya natin?  Pag-isipan natin, paano kaya natin maiiwasan ito?  Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan, and that was Xiaotime.

(Razon’s, UP-Ayala Technohub, 30 October 2012, 8 June 2013)

XIAO TIME, 20 June 2013: PAGGUNITA SA IKA-22 TAON NG PAGSABOG NG BULKANG PINATUBO

Text of the broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

ISLAND STUDIO classic shot of Mt. Pinatubo's first major eruption as seen from F. Tañedo Street in Tarlac, Tarlac, 12 June 1991.

ISLAND STUDIO classic shot of Mt. Pinatubo’s first major eruption as seen from F. Tañedo Street in Tarlac, Tarlac, 12 June 1991.

20 June 2013, Wednesday:  http://www.youtube.com/watch?v=TP44iUD8AQI

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime!  22 years ago, June 1991, sumabog ang Bulkang Pinatubo sa Zambales.  Isa sa pinakamaganda at pinakakomprehensibong akda na mababasa ukol dito ay sinulat ng direktor ng Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University na si Robert Tantingco sa kanyang  Pinatubo:  The Volcano In Our Backyard.

Xiao Chua kasama si Sir Robby Tantingco sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies sa Holy Angel University, Angeles City, September 7, 2012.

Xiao Chua kasama si Sir Robby Tantingco sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies sa Holy Angel University, Angeles City, September 7, 2012.

Pabalat ng Pinatubo:  The Volcano on our Backyard ni Robert Tantingco.

Pabalat ng Pinatubo: The Volcano on our Backyard ni Robert Tantingco.

Mga limandaang taon na ang nakalilipas nang huling sumabog ang Bulkang Pinatubo na itinututuring ng mga aeta bilang ang anito nilang si Apu Namalyari—Poong Makapangyarihan.  May mga leyenda sila ng isang higanteng pagong na umuungol at nagbubuga ng apoy, naghukay sa tuktok ng bundok at nagtatapon ng mga bato, putik at buhangin.  May mga leyenda rin ang mga Kapampangan na sina Namalyari at Sinukuan ng Bundok Arayat ay nagbatuhan sa isa’t isa.  Maaaring ang mga ito ay pagsasalaysay ng mga naunang pagsabog ng mga bulkan na ito.

Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Sina Xiao Briones Chua, Christy Briones at Mercy Briones-Manlutac kasama ang ating mga kababayang Aeta sa Sta. Juliana, Capas, ang gateway patungong Mt. Pinatubo.

Sina Xiao Briones Chua, Christy Briones at Mercy Briones-Manlutac kasama ang ating mga kababayang Aeta sa Sta. Juliana, Capas, ang gateway patungong Mt. Pinatubo.

Mt. Pinatubo bago ang pagsabog ng 1991.  Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Mt. Pinatubo bago ang pagsabog ng 1991. Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Mt. Pinatubo bago ang pagsabog ng 1991.  Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Mt. Pinatubo bago ang pagsabog ng 1991. Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Malakas ang probabilidad na napabilis ang pagkagising ng bulkan mula sa paghimbing nang maghukay mula 1982 hanggang 1990 dito ang Philippine National Oil Company.  Sabi ng mga aeta, magagalit ang kanilang “Apu Namalyari.”  Nakaapekto pati ang magnitude 7.8 na lindol sa Luzon na sumentro sa Nueva Ecija noong July 16, 1990.  Sa loob ng dalawang buwan, limang paglindol ang naramdaman na ang sentro ay sa Pinatubo na.  Nakitaan ng pag-usok ang bulkan ilang buwan bago ang unang pagputok nito noong June 12, 1991, Araw ng Kalayaan sa Pilipinas.

Ang paghuhukay sa Pinatubo ng Philippine National Oil Company--Energy Development Corporation.  Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Ang paghuhukay sa Pinatubo ng Philippine National Oil Company–Energy Development Corporation. Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Paglalarawan ng lalim ng paghuhukay na ginawa ng PNOC-EDC sa Pinatubo.  Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Paglalarawan ng lalim ng paghuhukay na ginawa ng PNOC-EDC sa Pinatubo. Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Guho ng Hyatt Hotel sa Baguio sanhi ng July 16, 1990 Luzon Killer Earthquake.  Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Guho ng Hyatt Hotel sa Baguio sanhi ng July 16, 1990 Luzon Killer Earthquake. Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Dalawang oras lamang matapos ang pagyanig noong July 16, 1990, nagsimula na ang mga serye ng lindol na ang sentro ay ang Pinatubo na!  Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Dalawang oras lamang matapos ang pagyanig noong July 16, 1990, nagsimula na ang mga serye ng lindol na ang sentro ay ang Pinatubo na! Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Isa sa mga naging pag-usok ng Mt. Pinatubo bago ito sumabog.  Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Isa sa mga naging pag-usok ng Mt. Pinatubo bago ito sumabog. Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Ito ang tanawin mula sa bayan ng Tarlac ng pagsabog na ito na nakuhanan ng Island Studio.  Makalipas ang tatlong araw, nangyari ang Big Bang, June 15, 1991.  Nagbuga ang Pinatubo ng nakasusunog at nakamamatay na pyroclastic cloud, na kapag dinaanan ka nito magiging istatwang buhangin ka tulad ng mga taong ito sa Pompeii, Italya nang sumabog ang Bundok Vesuvius noong 79 A.D.

BIG BANG:  Ang pagsabog ng June 15, 1991.  Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

BIG BANG: Ang pagsabog ng June 15, 1991. Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Nagpatuloy ang pagsabog ng at pagbuga ng abo ng Pinatubo hanggang umaga ng June 15, 1990.  Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Nagpatuloy ang pagsabog ng at pagbuga ng abo ng Pinatubo hanggang umaga ng June 15, 1990. Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

25 nakasusunog at nakamamatay na pyroclastic cloud

Mula sa Clarkfield, ang pagsabog ng Pinatubo ang siyang sa wakas ay nagpaalis sa mga base militar ng Amerika sa Pilipinas.  Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Mula sa Clarkfield, ang pagsabog ng Pinatubo ang siyang sa wakas ay nagpaalis sa mga base militar ng Amerika sa Pilipinas. Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Pagsabog ng Mt. Pinatubo mula sa himpapawid.

Pagsabog ng Mt. Pinatubo mula sa himpapawid.

Mga natagpuang bangkay sa mga guho ng Pompeii sa pagsabog ng Bundok Vesuvius.  Mula sa blackrainbow.blackrainbow.blogspot.com.

Mga natagpuang bangkay sa mga guho ng Pompeii sa pagsabog ng Bundok Vesuvius. Mula sa blackrainbow.blackrainbow.blogspot.com.

Kaya naman ang larawan na ito ng sasakyan na hinahabol ng mga ulap na ito na kuha ni Alberto Garcia ng Corbis ay kamangha-mangha at nakasama pa sa 100 Best Pictures ng National Geographic at sa Great Images of the 20th Century ng TIME.

Isang sasakyang hinahabol ng pyroclastic clouds mula sa Pinatubo na nakamamatay.  Kuha ni Alberto Garcia ng Corbis.

Isang sasakyang hinahabol ng pyroclastic clouds mula sa Pinatubo na nakamamatay. Kuha ni Alberto Garcia ng Corbis.

At parang nanadya pa ang pagkakataon, sa oras na ala una ng hapon, ang mata ng agaw-eksenang bagyong “Diding” ay dumaan mismo sa malapit sa bulkan.  Nasa Maynila ako noon at nakita kong kung paanong ginawang gabi ang araw at umabot ang pag-ulan ng buhangin maging sa mga lugar sa Timog Silangang Asya at Australia.  Hindi pa nangyayari ang pagdaan ng isang bagyo ng ganito kalapit sa isang pagsabog ng bulkan.  At ang ashfall na dapat babagsak sa Zambales, ay ibinagsak sa Pampanga.

Ala una ng hapon ng June 15, 1991.  Dumaan ang bagyong Diding sa mismong malapit sa bulkan.  Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Ala una ng hapon ng June 15, 1991. Dumaan ang bagyong Diding sa mismong malapit sa bulkan. Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Ala una ng hapon ng June 15, 1991.  Dumaan ang bagyong Diding sa mismong malapit sa bulkan.  Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Ala una ng hapon ng June 15, 1991. Dumaan ang bagyong Diding sa mismong malapit sa bulkan. Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Ashfall sa Pampanga.  Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Ashfall sa Pampanga. Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Dahil sa bagyo, ginawang gabi ang araw sa maraming lugar sa Pilipinas.  Lalo na sa Pampanga.  Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Dahil sa bagyo, ginawang gabi ang araw sa maraming lugar sa Pilipinas. Lalo na sa Pampanga. Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Dahil sa bagyo, ginawang gabi ang araw sa maraming lugar sa Pilipinas.  Lalo na sa Pampanga.  Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Dahil sa bagyo, ginawang gabi ang araw sa maraming lugar sa Pilipinas. Lalo na sa Pampanga. Mula sa Juan D. Nepomuceno Center for Kapampangan Studies ng Holy Angel University.

Akala ng mga Kapampangan ay katapusan na ng mundo.  Ngunit simula lamang pala iyon ng mas malaking kalbaryo.  Sa loob ng apat na taon, palulubugin ng mga deposito ng lahar ang maraming bayan sa Tarlac, lalo sa Pampanga tulad ng makasaysayang Bacolor.

Ang pagragasa ng lahar sa Pampanga at Tarlac.  Kuha ni Rod Custodio.

Ang pagragasa ng lahar sa Pampanga at Tarlac. Kuha ni Rod Custodio.

Ang mga taga-Bacolor habang nakakapit sa mga linya ng kuryente at pinipilit na makaligtas at hindi maanod sa lahar na rumagasa sa bayan noong October 1, 1995, apat na taon matapos na sumabog ang Pinatubo.  Marami ang nabaon ng buhay sa araw na iyon.  Mula sa Today.

Ang mga taga-Bacolor habang nakakapit sa mga linya ng kuryente at pinipilit na makaligtas at hindi maanod sa lahar na rumagasa sa bayan noong October 1, 1995, apat na taon matapos na sumabog ang Pinatubo. Marami ang nabaon ng buhay sa araw na iyon. Mula sa Today.

Mga bata sa isang bubungan sa Bamban.  Mula sa vulcan.wr.usgs.gov.

Mga bata sa isang bubungan sa Bamban. Mula sa vulcan.wr.usgs.gov.

Ang makasaysayang Bacolor, Pampanga matapos tuluyang malubog noong October 1, 1995.

Ang makasaysayang Bacolor, Pampanga matapos tuluyang malubog noong October 1, 1995.

Bagama’t ito ang isa sa pinakamalaking pagsabog ng bulkan sa daigdig, iilan lamang ang mga nasawi dahil sa pakikinig ng pamahalaan sa mga ekspertong siyentipiko tulad ng volcanologist na si Raymundo Punongbayan.

Pinuno ng Philippine Volcanology and Seismology at bayani ng Pinatubo, Direktor Raymundo Punongbayan.

Pinuno ng Philippine Volcanology and Seismology at bayani ng Pinatubo, Direktor Raymundo Punongbayan.

Si Xiao Chua, ang Aeta guide at pinsang si Danlord Briones. sa Bundok Pinatubo, November 1999.  Kuha ni Bob Sellars.

Si Xiao Chua, ang Aeta guide at pinsang si Danlord Briones. sa Bundok Pinatubo, November 1999. Kuha ni Bob Sellars.

Si Xiao Chua, umiinom ng tubig habang pinagmamasdan ang bunganga ng Bundok Pinatubo, November 1999.  Kuha ni Bob Sellars.

Si Xiao Chua, umiinom ng tubig habang pinagmamasdan ang bunganga ng Bundok Pinatubo, November 1999. Kuha ni Bob Sellars.

Iba't ibang reaksyon ng Pinoy sa pagsabog ang nakalarawan sa pader ng isang nakalubog na bahay sa lahar.  Mula sa  jenspeters.com.

Iba’t ibang reaksyon ng Pinoy sa pagsabog ang nakalarawan sa pader ng isang nakalubog na bahay sa lahar. Mula sa jenspeters.com.

Nakabangon na ang Pampanga, kaya nasasabi nila, kung nalampasan nila ang Pinatubo, kaya na nila ang lahat.  Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan, and that was Xiaotime.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 7 June 2013)

ON CESAR E.A. VIRATA’S ROLE IN THE MARCOS REGIME: Or On Why We Shouldn’t Be So Harsh on Virata

Cesar Emilio Aguinaldo Virata.  Photo displayed at the Emilio Aguinaldo Shrine at Kawit, Cavite.  The shrine for his granduncle.

Cesar Emilio Aguinaldo Virata. Photo displayed at the Emilio Aguinaldo Shrine at Kawit, Cavite. The shrine for his granduncle.

These past few months, a historical debate ensued with the naming of the University of the Philippines College of Business Administration as the Cesar E.A. Virata School of Business, the first time in UP that a school was names after a person, a living person for that, and someone who didn’t give a single centavo of financial contribution for it.  The Dean of the said college justified the decision saying, “Virata was an honorable public servant who has served as Secretary of Finance and Prime Minister of the Philippines.”  As a former professor and dean of the college, he was also instrumental in its development.  But the critics say that since he was part of the Marcos regime, and doesn’t deserve the honor.  I will leave it to UP people to talk about the ethics of renaming a UP college to a person still living but I would like to say, the critics had been also too mean on Virata.  

I used to think that Virata was just a rubber-stamp cabinet member, member of parliament and Prime Minister during the time of Marcos.  A pawn of the conjugal dictatorship.  I wanted to schedule an interview with him for my master’s thesis on Imelda as First Lady and Governor of Metropolitan Manila, he gave a very short answer on his role but didn’t elaborate much, except an encouragement to read more.

History is not black and white, its nuances and complications must be seen.  My humble findings on my thesis pointed out that although he became a “deodorizer” of the regime to the rest of the World, he did his best to avoid misappropriation of public funds to the frivolous projects of the regime especially the First Lady.  One must understand that the Palace during the early 1980s was actually divided two warring factions–the Ilocano group or the Andy Marcos people, and the Waray group or the Imelda people.  And the latter group was openly antagonistic towards him.  At one point he wanted to resign because of what’s happening to the country but Marcos didn’t want him to leave because without him, his regime would lose credibility to foreign lending institutions.

I would like to quote my thesis at length below but the bottomline is, yes, P.M. Virata was part of the Marcos regime, but he was not as sinister as he was pictured to be.  He did his best to try not to put so much money on projects deemed unnecessary, especially the Manila Film Center and the Metropolitan Manila Film Festivals.  He may have failed to totally battle corruption and human rights violations but he was a critical collaborator who placed some sanity in government in a time of dictatorship.  We may not give him credit for that, but I believe he is a decent man and he doesn’t deserve the nasty and simplistic generalizations and he doesn’t deserve our meanness.

xxx

Mula sa Michael Charleston Briones Chua.  2010.  ANG MAYNILA NI IMELDA:  Isang Kapanahong Kasaysayan ng Pagbabagong-Anyo ng Metropolitan Manila (1965-1986).  Hindi pa nailalathalang tesis-masterado para sa M.A. Kasaysayaan sa Unibersidad ng Pilipinas Diliman:

Ang paghiraya ni Gng. Marcos sa Kalakhang Maynila ay naging posible dahil pinalibutan ng mga Marcos ang kanilang sarili ng mga matatalinong tao, mga ekspertong inilagay sa pamahalaan ay tinawag na mga technocrats (Paras 2008).  Sa kabila ng impresyon ng isang awtokratikong pamamahala, ano ang nagtulak sa mga teknokrat na ibigay ang kanilang paninilbihan sa estado at maging bahagi ng paghiraya sa lungsod ni Gng. Marcos?

Bagama’t kailangang linawin na hindi dapat banggitin ang akademya sa panahon ng Batas Militar na tila iisang yunit na nakipagsabwatan sa diktadura.  Ayon sa nabilanggong propesor ng Agham Pampulitika at naging Pangulo ng Unibersidad ng Pilipinas na si Dr. Francisco “Dodong” Nemenzo, ang akademya ay binubuo ng iba’t ibang ideolohiya at nag-uumpugang paniniwala.  Ang kanyang ibinigay na halimbawa ay ang kanyang kasamang propesor ng Agham Pampulitika na si Dr. Onofre Corpuz.

Ayon kay Dr. Nemenzo, bago pa man ang Batas Militar, makikita na sa mga sulatin ni Dr. Corpuz, at maging sa kanyang tesis doktorado sa Harvard ang paniniwala nito na dapat malakas ang sangay ng tagapagpaganap ng estado.  Kung hindi magiging malakas ang presidente, walang mangyayari sa bayan.  Sa kanyang unang paniniwala na mahinang pinuno ang Pang. Marcos, nagbitiw siya sa pamahalaan.  Kaya hindi rin nakapagtataka na muli siyang sumapi sa pamahalaan nang ipataw ang Batas Militar.  Dagdag ni Dr. Nemenzo:

“Marcos kasi had a vision, e, unlike GMA (Pang. Gloria Macapagal-Arroyo) who had no vision, but survival…  He would crush the oligarchs, restore the law and order, that he would  industrialize the country.  …That vision was quite appealing to people, yung mga technocratic minds like Gerry (Gerardo) Sicat, Cesar Virata, Jimmy (Jaime) Laya.  I think partly out of conviction.” (Nemenzo 2008).

Ayon kay Dr. Nemenzo, ang pagpasok ng mga teknokrat ay nasa konteksto ng krisis sa langis ng 1973.  Sa pagtaas ng presyo ng langis, nagkaroon ng salapi ang mga bansang OPEC at ang mga bangko ay nagnais na ipautang ang mga ito sa mga bansang may “clean bill of health.”  Nang ang International Monetary Fund / World Bank ay tila nagbigay ng endorso sa proklamasyon ng Batas Militar sa Pilipinas, at nang magkaroon ng speculation sa mga commodities na katulad ng bigas at copper, lalo na ang copper sa panahon ng digmaan sa Vietnam, nakita ng ilang mga ekonomista ang pagkakataon na magkaroon ng malaking pag-unlad sa ekonomiya ng Pilipinas:

“For these economists and business administration people, there was great opportunity for economic progress under Marcos.  That also explains why the likes of Virata and Laya ay very acceptive to the ideas of Marcos and were willing to serve in the government. Marcos then had a vision of the Philippine industries and getting loans to build that.  Put them to more sugar mills…” (Nemenzo 2008)

Nang sagutin ang aking sulat sa telepono ng Minister of Finance at Prime Minister sa mga panahon na iyon na si G. Cesar E. A. Virata, sinabi lamang niya na ang papel niya sa pamahalaang Metropolitan ni Gng. Marcos ay ito:  “I just see to it that there are funds for the different departments.”  Ang  matipid na sagot na ito ay sinundan ng pag-uusig na magbasa pa at magsaliksik ukol sa kanyang naging papel (Virata 2007).  Nang gawin ko ito sa mga sumunod na taon, nabigla ako sa aking mga natuklasan.

Ayon kay Dr. Nemenzo, may makikitang kontradiksyon sa pagitan ng mga teknokrat at ng mga kroni, ang bagong oligarkiya na itinatag ng mga Marcos mula sa kanilang mga kapamilya at kaibigan.  Ang mga kroni ay sinuportahan ni Gng. Marcos, lalo na sa kanilang pag-utang sa mga institusyon sa pananalapi.  Kinalaunan, ang mga utang na ito ayon kay Dr. Nemenzo ay in-invest sa labas ng bansa at sa mga non-performing assets tulad ng mga edipisyo, imbes na sa industriyalisasyon ng bansa.  Tumaas ang utang ng bansa ngunit walang naging balik sa pamahalaan at ekonomiya.

Sa kabila ng pagsuporta ni Gng. Marcos sa mga kroni, sinikap ng mga teknokrat na maging konsyensya kung mayroong nagiging kalabisan sa pagtupad ng hiraya.  Ang tunggaliang teknokrat at kroni/Gng. Marcos ay pinatutunayan ni Beth Day Romulo, kabiyak ng isang ministro:

“A cabinet member Imelda was especially hard on was Cesar Virata, the Minister of Finance and Prime Minister, who took his role as the “conscience” of the Cabinet very seriously, and opposed a number of her grandiose projects.  In official gatherings, she gave him no importance, and it was my protocol-minded husband [Hen. Carlos P. Romulo, Ministro ng mga Suliraning Panlabas] who kept insisting the Prime Minister be given his proper place.  The President, however, recognized that Virata was respected abroad in the international banking community, and so protected him even when Virata dared to say no to Imelda.

“In 1982 the First Lady asked for public funding for her international film festival.  Minister Virata blocked the request.  Miffed, Imelda raised the money she wanted by allowing movie houses in Manila to screen previously banned pornographic films.

“In a cabinet meeting, Mrs. Marcos accused Virata of treating her ministry as if it were “an enemy.”  Her friend, and her husband’s crony, Bobby (Roberto) Benedicto, also chimed in to attack Virata for his austerity measures and stringent policies. 

“But Imelda plodded along with her grandiose schemes, despite the downhill trend of our country’s economy…” (Romulo 1987, 187)

Muling nagkaroon ng “showdown” si Virata at iba pang mga bahagi ng partido ni Pang. Marcos, KBL, noong 14 Abril 1983, nang magpatawag ang pangulo ng pagpupulong upang repasuhin ang lagay ng bansa para sa mga bangkong nagpapautang sa atin.  Habang inaakusahan nina Benedicto at Ministro ng Labor Blas Ople ng kawalan ng kakayahan sa pagharap ng krisis sa bansa, malumanay na ipinaliwanag ni Virata, kasama si Jaime Laya, ang Gobernador ng Bangko Sentral, ang sitwasyon.  Nang magnais magbitiw ni Virata, hindi tinanggap ni Pang. Marcos ang kanyang pagbibitiw.  Ang kredibilidad ni Virata ang naging puhunan upang patuloy na makautang ang pamahalaan sa IMF-WB (de Dios 1988, 107-109)

Sa kabila nito, ayon sa pagtatasa ni Dr. Emmanuel S. de Dios, isang ekonomista, sa kabila ng pagiging teknokrat, maaaring nagkaroon ng pakinabang ang mga ito sa pagkakatalaga ni Pang. Marcos sa ilan sa mga ito bilang mga kasapi ng lupon ex-officio ng mga korporasyong hinawakan ng pamahalaan.  Subalit ayon sa kanya:

“In any event, the realization would dawn, even among the businessmen, that the technocrats themselves possessed no independent significance, that they were themselves products of the regime and hence could not be its guardians.” (de Dios 1988, 105).

Anuman, bagama’t madaling sabihing nakipagsabwatan sa diktadura ang mga teknokrat, sa mga susunod na bahagi, ating makikita ang punyagi ng mga matatalino at idealistikong taong ito upang panatilihin ang kaayusan sa kapasyahan ni Gng. Marcos sa kabila ng kanyang personalidad at kaisipan sa ating pagsaysay sa mga programa ng Unang Ginang para sa Kalakhang Maynila.

Mga Sanggunian:

de Dios, Emmanuel S.  1988.  “The Erosion of the Dictatorship,” sa Dictatorship and Revolution:  Roots of People’s Power, eds. Aurora Javate De Dios, Petronilo Bn. Daroy at Lorna Kawal Tirol, 70-131.  Lungsod Quezon:  Conspectus Foundation, Inc.

Romulo, Beth Day.  1987.  Inside The Palace:  The Rise and Fall of Ferdinand and Imelda Marcos.  Nueba York:  Ferrer and Simons.

Nemenzo, Francisco “Dodong”  (Naging Dekano ng Kolehiyo ng Agham Panlipunan at Pilosopiya at Pangulo ng Unibersidad ng Pilipinas).  2008, 26 Hunyo.  Panayam kay Dodong Nemenzo ni Michael Charleston B. Chua.  University Hotel, UP Diliman, Lungsod Quezon.

Virata, Cesar Emilio Aguinaldo (Naging Minister of Finance at Prime Minister ng Pilipinas).  2007, 30 August.  Panayam kay Cesar Virata ni Michael Charleston B. Chua.  Tawag sa telepono.

XIAO TIME, 19 June 2013: ANG MAKULAY AT MAKASAYSAYANG KABATAAN NI JOSE RIZAL

Text of the broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Ang unang larawan ni Rizal sa kanyang uniporme sa Ateneo de Manila.  Mula sa Vibal Foundation.

Ang unang larawan ni Rizal sa kanyang uniporme sa Ateneo de Manila. Mula sa Vibal Foundation.

19 June 2013, Wednesday:  http://www.youtube.com/watch?v=ax58JI1OBoM

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime!  152 years ago, June 19, 1861, isinilang ang ating Heroe Nacional na si Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda, Pepe Rizal, sa Calamba, Laguna, sa pagitan ng alas onse at alas dose ng gabi.

Ang pamilya Rizal.  Likhang-sining ni Benedicto Cabrera mula sa Indio Bravo.

Ang pamilya Rizal. Likhang-sining ni Benedicto Cabrera mula sa Indio Bravo.

Kahit pampito na sa labing-isang magkakapatid mula kina Francisco Rizal Mercado at Teodora Alonso, lubos na nahirapan ang ina sapagkat bagama’t maliit ang bata, napakalaki ng kanyang ulo.  Isa silang maykayang pamilyang negosyante at magsasaka na nangungupahan sa Hacienda ng mga prayleng Dominikano.  Makikita ang katayuan nila sa buhay sa itsura pa lamang ng kanilang bahay na bato at sa lokasyon na ito na katabi mismo ng plaza at ng simbahan.

Ang orihinal na bahay ng mga Rizal sa Calamba, Laguna kung saan isinilang si Dr. Jose Rizal.  Mula sa Vibal Foundation.

Ang orihinal na bahay ng mga Rizal sa Calamba, Laguna kung saan isinilang si Dr. Jose Rizal. Mula sa Vibal Foundation.

Ang sinaunang drowing ni Johann Karuth sa Calamba.  Makikita sa kanan ang bahay ni Rizal katabi ng simbahan.  Mula sa Dambang Rizal sa Calamba, Laguna.

Ang sinaunang drowing ni Johann Karuth sa Calamba. Makikita sa kanan ang bahay ni Rizal katabi ng simbahan. Mula sa Dambang Rizal sa Calamba, Laguna.

Mga Dominikanong Espanyol.  Mula sa Rizal:  Ang Buhay ng Isang Bayani.

Mga Dominikanong Espanyol. Mula sa Rizal: Ang Buhay ng Isang Bayani.

Tatlong araw matapos maisilang, sinabi ni Padre Rufino Collantes habang binibinyagan niya si Pepe, “Lolay, tandaan mo ito.  Alagaan mong mabuti ang batang ito, at siya’y magiging malaking tao.”  Wow!  Prophetic.  At iyon naman ang ginawa ng ina.

Kung saan bininyagan ni Padre Collantes si Rizal sa Simbahan ng Calamba.  Mula sa Vibal Foundation.

Kung saan bininyagan ni Padre Collantes si Rizal sa Simbahan ng Calamba. Mula sa Vibal Foundation.

Si Teodora Alonso bilang unang guro ni Rizal.  Mula sa "Ultimo Adios" (Last Farewell of a Foolish Moth) ng Heroes Square Heritage Corporation sa Intramuros.

Si Teodora Alonso bilang unang guro ni Rizal. Mula sa “Ultimo Adios” (Last Farewell of a Foolish Moth) ng Heroes Square Heritage Corporation sa Intramuros.

Siya ang naging pinakaunang guro ni Pepe.  Si Doña Lolay ay pambihira sa mga babaeng india noon.  Siya ay nakapag-aral sa Colegio de Sta. Rosa sa Intramuros at pinag-aral din niya maging ang mga anak niyang babae sa Maynila.  Kaya naman naituro niya kay Pepe ang pagmamahal sa karunungan, binabasahan siya sa tuwing gabi ng isa sa koleksyon nila ng mga isanlibong aklat.

Teodora Alonso de Rizal y Quintos.  Mula sa Vibal Foundation.

Teodora Alonso de Rizal y Quintos. Mula sa Vibal Foundation.

Colegio de Sta. Rosa noong panahon ng mga Espanyol.  Mula sa Vibal Foundation.

Colegio de Sta. Rosa noong panahon ng mga Espanyol. Mula sa Vibal Foundation.

Si Rizal habang tinuturuan ng kanyang ina.  Mula sa Dambanang Rizal a Calamba, Laguna.

Si Rizal habang tinuturuan ng kanyang ina. Mula sa Dambanang Rizal a Calamba, Laguna.

Ilan lamang sa mga aklat ng mga Rizal.  Mula kay Austin Craig.

Ilan lamang sa mga aklat ng mga Rizal. Mula kay Austin Craig.

Ang ama naman niyang si Don Kikoy ay pinatayuan siya ng mga maliliit na bahay kubo sa kanilang bakuran upang mapaglaruan niya at maging workshop niya sa kanyang paglilok at pagpinta.

Francisco Rizal Mercado.  Mula sa Vibal Foundation.

Francisco Rizal Mercado. Mula sa Vibal Foundation.

Ang replica ng kubo ni Pepe Rizal sa bakuran ng Dambanang Rizal.  Kuha ni Xiao Chua.

Ang replica ng kubo ni Pepe Rizal sa bakuran ng Dambanang Rizal. Kuha ni Xiao Chua.

Si Pepe bilang isang artist.  Mula sa Vibal Foundation.

Si Pepe bilang isang artist. Mula sa Vibal Foundation.

Wala ring Rizal na bayani kung wala ang paggabay sa kanya ng kanyang Kuya Paciano, isang makabayang kaibigan ng binitay na si Padre Burgos, na nagturo sa kanyang mahalin ang bayan, at ang kanyang mga kapatid na babae, ilan sa kanila magiging kasapi kasama ni Paciano ng Himagsikan.

Tanging larawan ni Paciano Rizal Mercado.  Panakaw na kuha.  Ayaw magpakuha ng lolo mo.  Mula sa Vibal Foundation.

Tanging larawan ni Paciano Rizal Mercado. Panakaw na kuha. Ayaw magpakuha ng lolo mo. Mula sa Vibal Foundation.

Paciano Rizal habang ginagabayan ang batang Pepe.  Likhang sining ni Benedicto Cabrera mula sa aklat na Indio Bravo.

Paciano Rizal habang ginagabayan ang batang Pepe. Likhang sining ni Benedicto Cabrera mula sa aklat na Indio Bravo.

Josefa Rizal, kasapi ng Katipunan.  Mula sa Vibal Foundation.

Josefa Rizal, kasapi ng Katipunan. Mula sa Vibal Foundation.

Trinidad Rizal, kasapi ng Katipunan.

Trinidad Rizal, kasapi ng Katipunan.

Kaya medyo spoiled marahil dahil nasa kanya lahat ng pansin dahil siya ay bunsong lalaki.  Ngunit sa aking palagay, may isang hindi gaanong nababanggit na dahilan kung bakit kahit na nagmula siya sa isang mayamang angkan, hindi nawala ang kanyang koneksyon sa bayan.  Kahit sa kanyang alaala ng kabataan, Memorias de un Estudiante de Manila, prominente ang role ng kanyang yaya na habang siya’y nasa azotea at naghahapunan sa ilalim ng buwan, habang nakikita ang Bundok Makiling, bigla na lamang siyang tatakutin ng aswang, o kukwentuhan ng mga  tungkol sa nuno.

Ang pabalat ng alaala ni Rizal ng kanyang kabataan, Memorias de un Estudiante de Manila kung saan nagtago siya sa pangalang P. Jacinto.  Mula sa Vibal Foundation.

Ang pabalat ng alaala ni Rizal ng kanyang kabataan, Memorias de un Estudiante de Manila kung saan nagtago siya sa pangalang P. Jacinto. Mula sa Vibal Foundation.

Isang pahina ng Memorias ni Rizal, mula sa Vibal Foundation.

Isang pahina ng Memorias ni Rizal, mula sa Vibal Foundation.

Bundok Makiling.  Mula sa Vibal Foundation.

Bundok Makiling. Mula sa Vibal Foundation.

Iba rin itong trip ni yaya, ilalabas si Pepe sa gabi malapit sa ilog sa ilalim ng mga punungkahoy at doon itutuloy ang pagkukuwento.  Lumabas ang mga ito sa kanyang mga nobela.  Nakakantsawan man kung minsan dahil daw malaki ang kanyang ulo noong siya ay bata pa at ayon kay Ante Radaic ay nagkaroon ng inferiority complex tulad ng marami sa atin, tinugunan niya ito sa pag-aaral ng mabuti at pagiging malusog at aktibo.

Isang sketch ni Rizal sa sarili.  Feminine side?  Mula sa Vibal Foundation.

Isang sketch ni Rizal sa sarili. Feminine side? Mula sa Vibal Foundation.

Ang Croat na fan ni Rizal na si Ante Radaic.

Ang Croat na fan ni Rizal na si Ante Radaic.

Si Rizal sa eskwelahan.  Mula sa Dambanang Rizal.

Si Rizal sa eskwelahan. Mula sa Dambanang Rizal.

Ang dumbell ni Rizal sa Dapitan, nasa Dambanang Rizal sa Fort Santiago.  Mula sa Vibal Foundation.

Ang dumbell ni Rizal sa Dapitan, nasa Dambanang Rizal sa Fort Santiago. Mula sa Vibal Foundation.

Si Xiao Chua at ang monumento ng batang Rizal sa Calamba.  Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Si Xiao Chua at ang monumento ng batang Rizal sa Calamba. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Si Pangulong Benigno Simeon "Noynoy" Aquino, III habang nagbibigay respeto sa monumento ng batang si Jose Protacio "Pepe" Rizal Mercado y Alonso Realonda noong ika-150 kaarawan ni Rizal noong June 19, 2011 sa Calamba, Laguna.

Si Pangulong Benigno Simeon “Noynoy” Aquino, III habang nagbibigay respeto sa monumento ng batang si Jose Protacio “Pepe” Rizal Mercado y Alonso Realonda noong ika-150 kaarawan ni Rizal noong June 19, 2011 sa Calamba, Laguna.  TV grab mula sa NBN (ngayo’y PTV-4).

Isang huwaran para sa ating lahat.  Sa pagkabata maaari nang magsimula ang kabayanihan.  Nagbigay si Pepe ng pagmamahal sa bayan dahil nagkaroon siya ng sapat nito sa kanyang tahanan.  Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan and that was Xiao Time.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 8 June 2013)

Rizal

Rizal

PARA SA BAYAN: Sino si Isko/Iska? (Mula kay 2001-59378)

Reaksyon sa pag-aaral na Sino Si Isko/Iska?:  A Descriptive Study on the Self-Assesment of UP Diliman Students na binigkas sa Alternative Classroom Learning Experience ng UP Communication Research Society, Palma Hall 228A, Unibersidad ng Pilipinas, Diliman, Lungsod Quezon, 14 Agosto 2008:

Pagbati sa isang napapanahong pag-aaral lalo na’t panahon ng Sentenaryo ng Unibersidad ng Pilipinas.  Pinapakita nito ang positibong pagtanaw sa sarili ng mga mag-aaral ng pangunahing pamantasan sa Pilipinas.

UP ANG GALING MO:  Si Xiao Chua kasama ang mga dakilang makata na sina Joey Baquiran at Vim Nadera at mga kasama sa UP Sentro ng Malikhaing Pagsulat noong araw ng pagdiriwang ng ika-100 taon ng UP, June 18, 2008, kakapatalsik ko lang sa UP bilang guro noon.  Mula sa Koleksyong Vim Nadera.

UP ANG GALING MO: Si Xiao Chua kasama ang mga dakilang makata na sina Joey Baquiran at Vim Nadera at mga kasama sa UP Sentro ng Malikhaing Pagsulat noong araw ng pagdiriwang ng ika-100 taon ng UP, June 18, 2008, kakapatalsik ko lang sa UP bilang guro noon. Mula sa Koleksyong Vim Nadera.

Bilang pagsusog sa inyong mga nasumpungan sa pag-aaral, nais kong magmungkahi ng isang uri ng pagtingin upang malaman ang mentalité ng mga mag-aaral ng UP.

Nakita natin sa mga akda nina Reynaldo Clemeña Ileto at ni Teresita Gimenez Maceda na maaring masalamin ang kaisipan ng mamamayan sa kulturang popular/bayan.[1]  Kung iipunin ang mga text messages na ipinapakalat ng mga UP students, makikita ang kanilang pagtataya sa sarili.  Ilang halimbawa:

_naked man _brilliant students _brain-whacking terms _liberal culture _lyf long pride _rushing l8 nyt wrk _ugly eye-bags _notorious professors _hell weeks _toxic lifestyles _constant lack of sleep _nose-bleed final exams _heart-stopping results _die-hard friendships

Pipol call it “University of the Philippines”…we call it life… ö[2]

Presenting the universities in the country!

  1. 1.    UP – University of the Philippines
  2. 2.    PNU – Para Ngang UP
  3. 3.    UST – UP Sana Tayo!
  4. 4.    ADMU – Ayaw Daw Mag-UP
  5. 5.    DLSU – Di Lumusot Sa UPCAT
  6. 6.    FEU – Failed To Enter UP
  7. 7.    MAPUA – Meron Akong Panaginip, UP ako
  8. 8.    SLU – Sana Lang UP
  9. 9.    CEU – Cannot Enter UP

10. PUP – Pekeng UP hehe

11. NU – Negative sa UPCAT

12. St. Paul – Sana Talaga Pumasa Ako ng UPCAT, Lord

Happy UP Centennial![3]

Quote of the day:  You can’t spell S__ERIOR without UP. :-* Oo nga naman. :-p Hahaha.[4]

Sa tatlong halimbawa, makikita na hindi lang magandang pananaw sa sarili kung hindi yabang mayroon ang mga taga-UP, na umaabot pa sa pagbubukod nito sa sarili na makikita sa ekspresyong, “UP and Others.”

Kung babasahin naman ang mga akda ukol sa Kasaysayan ng Unibersidad ng Pilipinas,[5] makikita naman ang paglalakbay ng mga mag-aaral ng UP mula sa kolonyal na edukasyon tungo sa pagbabalik sa bayan.  Mula kolonyal na pamantasan tungo sa pagiging Unibersidad para sa mga Pilipino.

Ang konteksto ng pagsilang ng pamantasan noong ika-18 ng Hunyo, 1908 ay ang pagpapatatag ng imahe ng Estados Unidos bilang daluyan ng ginhawa ng mga Pilipino sa pamamagitan ng pampublikong edukasyon:

The government of the Philippine Islands through the University undertakes to furnish to everyone who desires it in various branches …a Liberal Education and also in the technical branches of medicine, engineering, agriculture, law, pharmacy, commerce, economics and art.  It also aims to produce… scholars and to do its share in contributing to the advancement of knowledge.[6]

Maglikha ng mga iskolar sa kanilang wangis, ito ang tunguhin ng kolonisasyon.  Ngunit, in fairness sa unang pangulo nito na si Murray S. Bartlett, nakita na niya na hindi maaaring maging kopya lamang sa Amerika ang UP, kundi dapat itong mag-ugat sa bayan:

This university should not be a reproduction of the American University.  If it is to blossom into real fruit, it must grow on Philippine soil.  It must not be transplanted from foreign shores.  It can serve the world best by serving best the Filipino.[7]

Pangulo ng UP Murray S. Bartlett.  Mula sa At the Helm of UP.

Pangulo ng UP Murray S. Bartlett. Mula sa At the Helm of UP.

At iyon na nga ang ginawa ng mga taga-UP mula noon.  Noong ikalawang digmaang pandaigdig, ang mga estudyante ng UP ay nakipaglaban sa mga Hapones, kabilang ang mga kasapi ng UP Vanguard.  Nanatili rin ang mga doktor ng UP sa kabila ng panganib noong Liberasyon ng Maynila noong 1945, patuloy na ginagamot ang mga maysakit.

Ang campus ng Unibersidad ng Pilipinas sa Padre Faura noong panahon ng mga Amerikano.  Mula sa Philippine Picture Postcards:  1900-1920.

Ang campus ng Unibersidad ng Pilipinas sa Padre Faura noong panahon ng mga Amerikano. Mula sa Philippine Picture Postcards: 1900-1920.

Ang mga guho ng UP Manila matapos ang digmaan.

Ang mga guho ng UP Manila matapos ang digmaan.

Kabilang ang mga taga-UP sa pandaigdigang pagkilos ng mga kabataan na humihiling na pagbabago sa lipunan noong Dekada 60.  Kasabay ng pagkakalimbag ng aklat ng dalawang guro sa UP Departamento ng Kasaysayan, Teodoro Agoncillo at Oscar Alfonso, na History of the Filipino People noong 1967 na ibinabalik ang pokus ng pag-aaral ng kasaysayan sa tao,[8] ang radikalisasyon ng mga kabataang aktibista sa mga pamantasan kung saan magmumula ang mga naging pinuno ng armadong pakikibaka.  Naging malaganap sa mga estudyante at gabay sa mga aktibista ang Philippine Society and Revolution ni Amado Guerrero noong 1970, na isinulat ng isang instruktor sa Ingles na nagngangalang José Ma. Sison.  Naganap din ang Sigwa ng Unang Kwarto noong 1970 at Diliman Commune noong 1971.  Sa kabila ng pagtatangkang supilin ang pagkilos na ito ng kabataan nang ipataw ni Pang. Ferdinand Marcos (UP Alumnus) ang Batas Militar noong 1972, patuloy ang pagkilos ng mga taga-UP.  Higit isang buwan lamang ang makakaraan, sa pagbubukas ng klase, magkakaroon ng mga pagkilos tulad ng pag-awit at noise barrage sa mga kantina at pambublikong lugar sa UP Diliman.

Philippine Society and Revolution ni Amado Guerrero, a.k.a. Jose Maria Sison.  Mula sa Aklatang Xiao Chua.

Philippine Society and Revolution ni Amado Guerrero, a.k.a. Jose Maria Sison. Mula sa Aklatang Xiao Chua.

Ikalawang edisyon ng History of the Filipino People ni Teodoro Agoncillo kasama si Oscar Alfonso.  Mula sa Aklatang Xiao Chua.

Ikalawang edisyon ng History of the Filipino People ni Teodoro Agoncillo kasama si Oscar Alfonso. Mula sa Aklatang Xiao Chua.

Pagbarikada sa University Avenue malapit sa Checkpoint (Gateway to the University ni Napoleon Abueva).  Ngayon, sa gitna ng kalsada may marker para sa Diliman Commune.  Mula kay Susan Quimpo.

Pagbarikada sa University Avenue malapit sa Checkpoint (Gateway to the University ni Napoleon Abueva). Ngayon, sa gitna ng kalsada may marker para sa Diliman Commune. Mula kay Susan Quimpo.

Nang maging patnugot ng Philippine Collegian si Abraham ”Ditto” Sarmiento, Jr. noong 1975, pinasikat niya ang ekspresyong  “ Kung di tayo kikibo, sino ang kikibo?  Kung hindi tayo kikilos, sino ang kikilos?  Kung hindi ngayon, kalian pa?”[9]  Sinasabing ito ang naging sanhi ng kanyang pagkakaaresto na nagbunsod sa kanyang maagang kamatayan.[10]  Isa pang naging prominenteng lider-estudyante na si Leandro Alejandro ang naging martir noong Dekada 80, sa matinding biro ng panahon, nakaligtas sa diktadura pero hindi sa bagong demokrasya.[11]

Mula sa Bantayog ng mga Bayani.

Mula sa Bantayog ng mga Bayani.

Mula sa Koleksyong Dante Ambrosio sa Aklatang Xiao Chua.

Mula sa Koleksyong Dante Ambrosio sa Aklatang Xiao Chua.

Lean Alejandro, UP student leader and martyr.  Photo by Kim Komenich.

Lean Alejandro, UP student leader and martyr. Photo by Kim Komenich.

Nagtanong ang ilang nasa akademya ng Agham Panlipunan ng UP, “Para kanino ba ang aming ginagawa?”  At umusbong ang Sikolohiyang Pilipino na pinasimulan ni Virgilio Enriquez, Pilipinolohiya na pinasimulan ni Prospero Covar, at Pantayong Pananaw na pinasimulan ni Zeus Salazar, na nag-aadhika ng maka-Pilipinong pananaw sa akademya.[12]  Sa kabila ng paglaganap nito sa loob at labas ng pamantasan, marami pa rin sa UP ang tumutuligsa at ayaw tanggapin ang mga pagtatangkang ito.

Xiao Chua kasama sina Dr. Prospero Covar at Dr. Zeus A. Salazar, February 13, 2008, Faculty Lounge, Facultu Center, Bulwagang Rizal, UP Diliman.  Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Xiao Chua kasama sina Dr. Prospero Covar at Dr. Zeus A. Salazar, February 13, 2008, Faculty Lounge, Facultu Center, Bulwagang Rizal, UP Diliman. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Kahit sa kasuotan sa graduation, mula sa toga, ninais nating isuot ang mas katutubong sablay mula sa Iloilo katuwang ng barong tagalog at ng saya noong Dekada 1990.

Ito si Iskolar ng Bayan.  Mukhang may karapatan namang magyabang.

Ang mga "sablay" na estudyante ng UP.  Mula sa katalogo ng Unibersidad ng Pilipinas.

Ang mga “sablay” na estudyante ng UP. Mula sa katalogo ng Unibersidad ng Pilipinas.

Sa kabila nito, bakit marami ang nagsasabi na apathetic o walang pakialam na sa bayan ang mga taga-UP?  Kumonti na raw ang mga nagpo-protesta.  May mga nagsasabi rin na ang UP ang breeding ground ng mga trapo. Marami na ring taga-UP na nasa pamahalaan, pero bakit ngayon, ganito  pa rin ang bayan natin?

Hindi kaya napasok na rin ang UP ng mga may masamang loob at pangit na kaluluwa, na sa kanilang pagiging makasarili at sakim ay nagtatanggal pa ng walang katwiran sa mga taong nais manatili sa unibersidad, at masakrispisyo ang mas pangmatagalang interes ng unibersidad, sa harap ng katotohanang may ilang guro na nais nang umalis dahil mas maginhawa ang magiging buhay nila sa ibang unibersidad?  Hindi kaya labis ang paghingi natin ng kalidad ng pagtuturo, lathalain at asal sa mga nakababatang guro (ayon kay Vicente Rafael ay over-professionalization) gayong hindi natin ito hinihingi sa mas nakatatandang guro dahil sa sila ay may tenyur na!

Hindi kaya may epekto ang pagkakatanggal ng Kasaysayan 1 subject sa mga dapat kunin ng mga estudyante dahil sa Revitalized General Education Program.

Hindi kaya dahil sa pagtaas ng tuition fee noong 2007, at ang pagbagsak ng bilang ng mga nag-enroll, kakaunti na lamang ang mga mahihirap na nasa UP at ang mga maykaya na lamang ang tumuloy?

Hindi kaya tulad ng estado na may pagka-schizophrenic (global o pambansang interes ang susundin), gayon din ang ating pamantasan.  Hindi pa ganap na laganap ang pagtuturo ng mga kurso sa wikang Filipino.  Patuloy na nakatali ang marami sa akademya sa kaisipang banyaga na hindi man lamang inaangkop sa karanasang Pilipino.  Mas binibigyan ng kahalagahan ang mga akdang nailathala sa mga pandaigdigang jornal gayong nararapat lamang na bigyan din natin ng pansin ang mga akdang isinulat para sa ating sariling kababayan (Sinasabi ng ilan na ang dayuhang rating ng mga pamantasan sa daigdig kung saan bumaba ang ating ranggo ay sukatan lamang ng pandaigdigang persepsyon at dahil dito ay mayroong alas ang mga Ingleserong pamantasan).

Salamain nito ang katatapos lamang na pagtatanghal ng Pamantasang Hirang noong Sentenaryo ng UP noong ika-18 hanggang ika-20 ng Hunyo 2008.   Climax ang pagpapasa ng pagbubuo ng bansa sa susunod na henerasyon sa pamamagitan ng tula ni Bienvenido Lumbera sa wikang Filipino, ngunit tinapos ito sa awiting Next In Line.[13]

Hindi kaya kulang pang maging iskolar lamang ng bayan.  Ayon kay Prop. Patricio Abinales:

Ayon sa ilang nasa UP, tila inaangkin na ngayon ng mga batang Stalinista ang pariralang [Iskolar ng Bayan].  Kung tutuusin, hindi radikal ang may-akda nito kundi si Ditto Sarmiento, Punong Patnugot ng Philippine Collegian noong bandang 1976 na isang kilalang liberal.  Sinakyan lamang ito ng mga aktibista noong naging tanyag na ito.  Mukhang ang pag-ako ng mga Stalinista sa iskolar ng bayan ay isang resulta rin ng away ng Kaliwa noong 1992.  May bagong islogan na ipinahiwatig ang mga anti-Stalinista, ang iskolar para sa bayan.  Sa tingin ko, mas ‘politically correct’ ito: dapat lamang igiit o salungguhitan ang paglilingkod (iskolar para sa bayan), hindi iyong mensahe lamang na pinag-aaral ka ng bayan (iskolar ng bayan), na nagkukumpirma lamang sa obhektibong katayuan ng mga estudyante bilang isang parasitikong sektor.[14]

Tinuruan ako ng pamantasan na magtanong?  Nagtatanong lamang po ang isang kapwa niyo estudyante ng UP…

Sa aking pananaw, marami naman sa mga estudyante ng UP, anuman ang kanilang kalagayan sa lipunan, ay patuloy na nagnanais na magbahagi sa pagbubuo ng bayan.  Alam nila na hindi lamang mga magulang nila ang nagpapaaral sa kanila, kundi ang mga nagbabayad ng buwis at VAT tulad ng mga manggagawa, manininda ng pisbol, drayber, janitor, atbp.  Ang direktang nagpapaaral sa kanila ay ang sambayanan.  Ang pagiging mulat sa isyu ay ang unang hakbang sa pagkilos, na hindi na lamang nila nililimita sa pagmamartsa, bagama’t mahalagang bahagi pa rin ito ng pakikibaka.  Makikita ang pagsabog ng partisipasyon ng mga taga-UP sa mga blogs at fora na hindi lamang nagnanais na magpahayag, kundi alisin at hablutin ang mga takip-matang pilit na lumalambong sa ating mga kaisipan.[15]  Sa kanilang pakikisangkot sa konsultasyon sa pamahalaan.

Hindi lamang positibong pagtanaw mayroon dapat ang taga-UP.  Alam dapat niyang hindi ito sapat.  Patuloy siyang kumikilos sa anumang paraang kaya niya para sa bayan sapagkat alam niyang hindi pa tapos ang sinimulan na at patuloy na gawain sa pagpapatatag ng bansa tungo sa tunay na kaginhawaan para sa lahat ng mamamayang Pilipino.  Ayon kay Andres Bonifacio, maipapakita ang pagmamahal sa bayan sa pamamagitan ng pagsisipag, “Ang kasipagan sa paghahanap buhay ay pagmamahal din sa sarili, sa asawa, sa anak at kapatid o kababayan.”[16]  Ang pag-aaral ng mabuti at hindi pagsasayang ng pera ng sambayanan ay isa nang hakbang ng pagmamahal sa bayan.  Kaya tayo nasa pamantasan para mag-aral, tapos ay kumilos.  Ang diwa ng UP ay ang pagiging da best.

Sino si Isko?  Da best.  Para sa bayan.


[1]               Reynaldo C. Ileto, Pasyon and Revolution, Popular Movements in the Philippines, 1840-1910 (Lungsod Quezon:  Palimbagan ng Pamantasang Ateneo de Manila, 1979); at Teresita G. Maceda, Mga Tinig Mula sa Ibaba:  Kasaysayan ng Partido Komunista at Partido Sosialista ng Pilipinas sa Awit, 1930-1955 (Lungsod Quezon:  Palimbagan ng Unibersidad ng Pilipinas, 1996.

[2]               Tinanggap mula kay Rani Parangan, 2 Nobyembre 2007, 21:00:22.

[3]               Tinanggap mula kay Dr. Maria Luisa Bolinao at Janina Santos, Agosto 2007.

[4]               Tinanggap mula kay Janina Santos, 10 Agosto 2008, 21:18:59.  Nang ipasa ko it okay Prop. Benjamin Mangubat ng UP Maynila nasabi niya “I chk d dictionary n my golly ur ryt!” (16 Agosto 2008, 08:12:53), at idinagdag, “A suppository can’t also b had f UP isnt around.  Mabuhay!” (16 Agosto 2008, 08:23:41) Ibinalita sa akin ni Prop. Victor Immanuel Carmelo “Vim” D. Nadera, Jr. na nang maipasa ang mensahe sa Pang. Emerlinda Roman nasabi niya, “That’s witty!” (16 Agosto 2008, 21:44:05)

[5]               Oscar M. Alfonso, ed, The University of the Philippines—The First 75 Years (1908-1983) (Lungsod Quezon:  Palimbagan ng Unibersidad ng Pilipinas, 1983); Gloria D. Feliciano, ed, The University of the Philippines:  A University for Filipinos (Kalakhang Maynila:  Kyodo Printing Co., 1984); Belinda A. Aquino, ed, The University Experience:  Essays on the 82nd Anniversary of the University of the Philippines (Lungsod Quezon:  Palimbagan ng Unibersidad ng Pilipinas, 1991); at Cristino Jamias, The University of the Philippines, the First Half Century (Lungsod Quezon:  Palimbagan ng Unibersidad ng Pilipinas, 1962).

[6]               “University of the Philippines Bulletin No. 1 Catalogue 1910-1911” (Manila:  Bureau of Printing).

[7]               “The Role of the University:  Quotes from the UP Presidents” sa Belinda A. Aquino, ed, The University Experience:  Essays on the 82nd Anniversary of the University of the Philippines (Lungsod Quezon:  Palimbagan ng Unibersidad ng Pilipinas, 1991), 198.

[8]               Teodoro A. Agoncillo at Oscar M. Alfonso, History of the Filipino People (Lungsod Quezon:  Malaya Books, 1967).

[9]               “Uphold Campus Press Freedom!” Pangulong Tudling ng Philippine Collegian, ika-12 ng Enero, 1976.

[10]             Domini M. Torrevillas, “Abraham Sarmiento, Jr.:  Vanguard of Campus Press Freedom,” sa Asuncion David Maramba, ed, Six Young Filipino Martyrs (Lungsod ng Pasig:  Anvil Publishing Inc, 1997), 228-276.

[11]             Marotes Danguilan Vitug, “Lean Alejandro:  Thinker, Activist,” sa Asuncion David Maramba, ed, Six Young Filipino Martyrs (Lungsod ng Pasig:  Anvil Publishing Inc, 1997), xvi-41.

[12]             Atoy M. Navarro at Flordeliza Lagbao-Bolante, eds, Mga Babasahin sa Agham Panlipunang Pilipino:  Sikolohiyang Pilipino, Pilipinolohiya at Pantayong Pananaw (Lungsod Quezon:  C&E Publishing, Inc., 2007); at Atoy Navarro, Mary Jane Rodriguez (Tatel) at Vicente Villan, Pantayong Pananaw:  Ugat at Kabuluhan (Lungsod Quezon:  Palimbagan ng Lahi, 2000).

[13]             “Pamantasang Hirang The Centennial Concert:  100 Years of Excellence, Leadership and Service,” ika-18 hanggang ika-20 ng Hunyo, 2008, Pangunahing Teatro ng Sentrong Pangkultura ng Pilipinas.

[14]             Patricio N. Abinales, “Paunang Salita” sa Atoy M. Navarro, Alvin D. Campomanes, John Lee P. Candelaria, eds, Kaalaman at Pamamaraan sa Pagtuturo ng Kasaysayan (Lungsod Quezon:  UP Lipunang Pangkasaysayan, 2008), vii.

[15]             Tingnan ang mga talaban ng iba’t ibang pananaw ng mga estudyante ng UP ukol sa iba’t ibang isyu sa Peyups.com.

[16]             Andres Bonifacio, “Katungkulang Gagawin ng mga Z.Ll.B.” (Dekalogo ng Katipunan ng mga Anak ng Bayan) sa Teodoro A. Agoncillo at S.V. Epistola, eds, The Trial and Writings of Andres Bonifacio (Maynila:  Manila Bonifacio Centennial Commission at ng Unibersidad ng Pilipinas, 1963)

XIAO TIME, 18 June 2013: IKA-105 NA ANIBERSARYO NG UNIBERSIDAD NG PILIPINAS

Text of the broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Si Xiao Chua, Ferdie Llanes, Victor Paz, Tet Maceda, Jose Duke Bagulaya, Sarah Raymundo at Arnold Alamon kasama ang libo-libong estudyante at mga guro ng UP na biglaang nagprotesta laban sa Proclamation 1017 State of National Emergency, February 2006.  Kuha ni Ronnie Amuyot.

Si Xiao Chua, Ferdie Llanes, Victor Paz, Tet Maceda, Jose Duke Bagulaya, Sarah Raymundo at Arnold Alamon kasama ang libo-libong estudyante at mga guro ng UP na biglaang nagprotesta laban sa Proclamation 1017 State of National Emergency, February 2006. Kuha ni Ronnie Amuyot.

18 June 2013, Tuesday:  http://www.youtube.com/watch?v=-GcbPXndpsU

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime!  105 years ago, June 18, 1908, sa pamamagitan ng Act No. 1870 mula sa First Philippine Legislature, isinilang ang Unibersidad ng Pilipinas o UP.  [Una itong pinanukala sa 1907 report ng Secretary of Public Instruction na si W. Morgan Shuster na ngayon ay inaalala ng UP sa pagpapangalan nito ng pinakamaiksing kalye sa campus nito sa Diliman.  Ang Philippine Medical School noon ay ginawang UP College of Medicine, gayundin isang College of Agriculture ang itinatag sa Los Baños, Laguna.  Ang School of Fine Arts naman ay nasa pinauupahang lumang bahay sa Calle San Sebastian, ngayo’y R. Hidalgo, Quiapo, Maynila, ang bahay na ito bago pa man gibain ay nilipat kamakailan lamang sa mala-Disneyland na Las Casas Filipinas de Acuzar sa Bataan.  Naitatag din ang College of Veterinary Medicine, College of Liberal Arts, College of Engineering at College of Law.]  Noong 1911, nabili ng pamantasan ang kampus sa pagitan ng Kalye Padre Faura at Kalye Isaac Peral o U.N. Avenue at nahirang ang pinakaunang pangulo nito na si Murray S. Bartlett.

Ang University Hall (ngayon ay Department of Justice Bldg.) ang unang gusaling tinayo sa UP Manila noong 1913-1914.  Mula sa The University of the Philippines:  A University for Filipinos.

Ang University Hall (ngayon ay Department of Justice Bldg.) ang unang gusaling tinayo sa UP Manila noong 1913-1914. Mula sa The University of the Philippines: A University for Filipinos.

Ang campus ng Unibersidad ng Pilipinas sa Padre Faura noong panahon ng mga Amerikano.  Mula sa Philippine Picture Postcards:  1900-1920.

Ang campus ng Unibersidad ng Pilipinas sa Padre Faura noong panahon ng mga Amerikano. Mula sa Philippine Picture Postcards: 1900-1920.

Pangulo ng UP Murray S. Bartlett.  Mula sa At the Helm of UP.

Pangulo ng UP Murray S. Bartlett. Mula sa At the Helm of UP.

Adhikain ng pamantasan na hubugin at gabayan ang mga kabataang Pilipino sa mga sining, mga agham, mga humanidades at sa kasalimuotan ng demokrasya.    Dahil ito ay produkto ng kolonyal na pampublikong edukasyon, nais nitong patatagin ang imahe ng Estados Unidos bilang daluyan ng dangal at ginhawa ng mga Pilipino.

Mga estudyante ng UP sa silid para sa paglelektura sa Botany. Mula sa The University of the Philippines:  A University for Filipinos.

Mga estudyante ng UP sa silid para sa paglelektura sa Botany. Mula sa The University of the Philippines: A University for Filipinos.

Mga pormal na pormal na estudyante ng School of Fine Arts, ang unang eskwela ng UP.  Malayong-malayo sa get-up ng mga CFA students ngayon.  Mula sa The University of the Philippines:  A University for Filipinos.

Mga pormal na pormal na estudyante ng School of Fine Arts, ang unang eskwela ng UP. Malayong-malayo sa get-up ng mga CFA students ngayon. Mula sa The University of the Philippines: A University for Filipinos.

Mga nag-eeksperimentong estudyante ng pharmacy sa Kalye Herran.  Mula sa The University of the Philippines:  A University for Filipinos.

Mga nag-eeksperimentong estudyante ng pharmacy sa Kalye Herran. Mula sa The University of the Philippines: A University for Filipinos.

Ang Patriotic and Progresive Rizal Center Acdemic Brotherhood ang pinakamatandang frat sa UP.  Nakatanaw sa background ang bandilang Amerikano.  Mula sa The University of the Philippines:  A University for Filipinos.

Ang Patriotic and Progresive Rizal Center Acdemic Brotherhood ang pinakamatandang frat sa UP. Nakatanaw sa background ang bandilang Amerikano. Mula sa The University of the Philippines: A University for Filipinos.

Ang klase ng 1916:    Mula sa The University of the Philippines:  A University for Filipinos.

Ang klase ng 1916: Mula sa The University of the Philippines: A University for Filipinos.

Ngunit sa buong kasaysayan nito, makikita ang paglalakbay ng mga mag-aaral ng UP mula sa kolonyal na edukasyon tungo sa pagbabalik sa bayan, tungo sa pagiging Unibersidad para sa mga Pilipino.  In fairness, maging si Bartlett ay nagsabi sa kanyang talumpating pampasinaya, “This university should not be a reproduction of the American University.  If it is to blossom into real fruit, it must grow on Philippine soil.  It must not be transplanted from foreign shores.  It can serve the world best by serving best the Filipino.”  Nakita na niya na dapat itong mag-ugat sa bayan.  At iyon na nga ang ginawa ng mga taga-UP mula noon.  Noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ang mga estudyanteng ROTC ng UP ay nakipaglaban sa mga Hapones at sumapi sa Hunter’s ROTC at iba pang gerilya.  Sa kabila ng kabi-kabilang bombahan noong Labanan para sa Liberasyon ng Maynila noong 1945, patuloy na nanggamot ang mga doktor ng UP.

Mula sa kagitingatour.com:    Col. Eleuterio

Mula sa kagitingatour.com: Col. Eleuterio “Terry” Adevoso (seated, center) commander of the Hunters-ROTC Guerrillas flanked by officers of the US 11th Airborne Division.
Also seated, the field commanders of the Hunters-ROTC Guerrillas. From left to right: Lt. Col. Juan Daza, commander free areas and chief of intelligence; Lt. Col. Tereso Pia, commmander, 44th Hunter Division; Lt. Col. Emmanul De Ocampo, comander, 47th ROTC Division
Standing from left: Capt. Jimmy Mauricio (partially hidden); Lt. Col. Gustavo Ingles; Maj. Vic Labayog; Capt. Buddy Carreon; Maj. Mars Lazo; Capt. Mondego; Maj. Gabby Cruz,; Capt. Florencio Sanchez; Lt. Col. Bert Atienza; Capt. Buddy Fernandez; Maj. Antonio Liban; Lt. Col. Frisco San Juan, Chief of Staff; Lt. Col. Hermie Atienza, military mayor of Manila; Lt. Col. Marcelo Castelo,; Maj. Ernesto Tupaz.

Ang mga guho ng UP Manila matapos ang digmaan.

Ang mga guho ng UP Manila matapos ang digmaan.

Dr. Antonio Sison, Direktor ng Philippine General Hospital at Pangulo ng Unibersidad ng Pilipinas, patuloy na nag-opera ng walang kaba sa kabila ng bombahan.

Dr. Antonio Sison, Direktor ng Philippine General Hospital at Pangulo ng Unibersidad ng Pilipinas, patuloy na nag-opera ng walang kaba sa kabila ng bombahan.

Honorato

Honorato “Rety” Quisumbing, intern ng Philippine General Hospital, tinamaan ng ligaw na bala habang kumukha ng gamot ng Labanan para sa Liberasyon ng Maynila. Mula sa mga pader ng De La Sale University.

Noong 1949, lumipat ang estatwang Oblation, simbolo ng sakripisyo ng Iskolar para sa bayan at ang main campus sa Diliman.  Sa panahon ng pandaigdigang paghingi ng pagbabago ng mga kabataan noong Dekada Sisenta at Dekada Sitenta, kabilang ang mga Iskolar ng Bayan na naging aktibo sa panahon ng First Quarter Storm at Diliman Commune.

Paglilipat ng Oblation mula sa UP Manila patungong UP Diliman, 1949.  Mula sa UP Departamento ng Kasaysayan.

Paglilipat ng Oblation mula sa UP Manila patungong UP Diliman, 1949. Mula sa UP Departamento ng Kasaysayan.

Paglilipat ng Oblation mula sa UP Manila patungong UP Diliman, 1949.  Mula sa UP Departamento ng Kasaysayan.

Paglilipat ng Oblation mula sa UP Manila patungong UP Diliman, 1949. Mula sa UP Departamento ng Kasaysayan.

Si Guillermo Tolentino at ang kanyang obra maestrang Oblation.  Mula sa UP Departamento ng Kasaysayan.

Si Guillermo Tolentino at ang kanyang obra maestrang Oblation. Mula sa UP Departamento ng Kasaysayan.

Ang Benitez Hall at ang ginagawang Gonzales Hall (Main Lib) noong Dekada 1950s.  Mula sa UP Departamento ng Kasaysayan.

Ang Benitez Hall at ang ginagawang Gonzales Hall (Main Lib) noong Dekada 1950s. Mula sa UP Departamento ng Kasaysayan.

University Avenue, may bus pa noon.  Mula sa UP Departamento ng Kasaysayan.

University Avenue, may bus pa noon. Mula sa UP Departamento ng Kasaysayan.

Si Pitoy Moreno habang naglalakad sa lumang UP Diliman ng Dekada 1950, kasama ang mga artists na sina Nenita Villanueva, Cheloy Limcaco, Mary Espina, Ben Osorio, at Juvenal Sanso.  Mula sa The University of the Philippines:  A University for Filipinos.

Si Pitoy Moreno habang naglalakad sa lumang UP Diliman ng Dekada 1950, kasama ang mga artists na sina Nenita Villanueva, Cheloy Limcaco, Mary Espina, Ben Osorio, at Juvenal Sanso. Mula sa The University of the Philippines: A University for Filipinos.

UP The Way It Was (1950s).  Mula sa University of the Philippines:  A University for Filipinos.

UP The Way It Was (1950s). Mula sa University of the Philippines: A University for Filipinos.

Mga estudyante ng UP noong Dekada 1950s.  Mula sa isang lumang Coca Cola ad.

Mga estudyante ng UP noong Dekada 1950s. Mula sa isang lumang Coca Cola ad.

Si Encarnacion Alzona, historyador at unang babaeng Ph.D. sa Pilipinas habang nagtuturo.

Si Encarnacion Alzona, historyador at unang babaeng Ph.D. sa Pilipinas habang nagtuturo.

Ang mga Iskolar ng Bayan na naka-bell bottom, Dekada 1960s.

Ang mga Iskolar ng Bayan na naka-bell bottom, Dekada 1960s.

Ang tinatayang 50,000 sa labas ng Kongreso, hinihintay si Pangulong Marcos na lumabas.  Mula kay Susan Quimpo.

Ang tinatayang 50,000 sa labas ng Kongreso, hinihintay si Pangulong Marcos na lumabas. Mula kay Susan Quimpo.

Sumasakay na sa dyip. hinahampas pa si Prof. Judy Taguiwalo.  Mula kay Susan Quimpo.

Sumasakay na sa dyip. hinahampas pa si Prof. Judy Taguiwalo. Mula kay Susan Quimpo.

Mga tagpo ng konprontasyon sa pagitan ng mga pulis at raliyista noong Diliman Commune sa kampus ng Unibersidad ng Pilipinas, February 1, 1970.  Mula kay Susan Quimpo.

Mga tagpo ng konprontasyon sa pagitan ng mga pulis at raliyista noong Diliman Commune sa kampus ng Unibersidad ng Pilipinas, February 1, 1970. Mula kay Susan Quimpo.

Pagbarikada sa University Avenue malapit sa Checkpoint (Gateway to the University ni Napoleon Abueva).  Ngayon, sa gitna ng kalsada may marker para sa Diliman Commune.  Mula kay Susan Quimpo.

Pagbarikada sa University Avenue malapit sa Checkpoint (Gateway to the University ni Napoleon Abueva). Ngayon, sa gitna ng kalsada may marker para sa Diliman Commune. Mula kay Susan Quimpo.

At sa kabila ng deklarasyon ng Batas Militar ng UP Alumnus na si Pangulong Ferdinand Marcos, hindi tumigil ang mga taga-UP na ipaglaban ang kalayaan above ground man o under ground mula sa kanilang klasmeyt, marami sa kanila nag-alay ng mismo nilang dugo at buhay.  Tulad ng hamon sa kanila ng namayapang Philippine Collegian Editor Ditto Sarmiento, “Kung di tayo kikibo, sino ang kikibo?  Kung hindi tayo kikilos, sino ang kikilos?  Kung hindi ngayon, kalian pa?”  May mga doktor at mga tao din ito na naglingkod sa mga barrio, ilan sa mga ito ang nagbuwis din ng buhay.

Higit isang buwan matapos ang proklamasyon ng Batas Militar, lumaban agad ang mga taga-UP sa pamamagitan ng mga protesta.  Mula sa Koleksyong Dante Ambrosio sa Aklatang Xiao Chua.

Higit isang buwan matapos ang proklamasyon ng Batas Militar, lumaban agad ang mga taga-UP sa pamamagitan ng mga protesta. Mula sa Koleksyong Dante Ambrosio sa Aklatang Xiao Chua.

Mula sa Bantayog ng mga Bayani.

Mula sa Bantayog ng mga Bayani.

Mula sa Koleksyong Dante Ambrosio sa Aklatang Xiao Chua.

Mula sa Koleksyong Dante Ambrosio sa Aklatang Xiao Chua.

ISang guro ng komunikasyon ang nagtuturo sa pamayanan.  Mula sa University of the Philippines:  A University for Filipinos.

ISang guro ng komunikasyon ang nagtuturo sa pamayanan. Mula sa University of the Philippines: A University for Filipinos.

Si Dr. Juan Flavier (naging pamosong Kalihim ng Kalusugan at Senador), bilang doktor ng mga baryo.  Mula sa University of the Philippines:  A University for Filipinos.

Si Dr. Juan Flavier (naging pamosong Kalihim ng Kalusugan at Senador), bilang doktor ng mga baryo. Mula sa University of the Philippines: A University for Filipinos.

Mga doktor ng UP, doktor ng bayan:  Dr. Bobby de la Paz at Dr. Johnny Escandor, pinatay noong rehimang Marcos.

Mga doktor ng UP, doktor ng bayan: Dr. Bobby de la Paz at Dr. Johnny Escandor, pinatay noong rehimang Marcos.

Lean Alejandro, UP student leader and martyr.  Photo by Kim Komenich.

Lean Alejandro, UP student leader and martyr. Photo by Kim Komenich.

UP President Jose Abueva sa gitna ng isang kilos-protesta sa Liwasang Bonifacio laban sa Pangulong Marcos.  Mula sa Koleksyong Dante Ambrosio sa Aklatang Xiao Chua.

UP President Jose Abueva sa gitna ng isang kilos-protesta sa Liwasang Bonifacio laban sa Pangulong Marcos. Mula sa Koleksyong Dante Ambrosio sa Aklatang Xiao Chua.

Ang AS Parking Lot noong bumisita si Cory sa UP noong kampanya para sa snap presidential elections 1986.  Mula sa Koleksyong Ricardo Trota Jose.

Ang AS Parking Lot noong bumisita si Cory sa UP noong kampanya para sa snap presidential elections 1986. Mula sa Koleksyong Ricardo Trota Jose.

Ang mga taga UP sa panahon ng pagbibilang ng boto sa Batasan para sa snap elections ng 1986 bago maghimagsikang EDSA, 1986.  Mula sa Koleksyong Ricardo Trota Jose.

Ang mga taga UP sa panahon ng pagbibilang ng boto sa Batasan para sa snap elections ng 1986 bago maghimagsikang EDSA, 1986. Mula sa Koleksyong Ricardo Trota Jose.

Ang mga taga-UP noong panahon ng protesta laban sa Pangulong Joseph Ejercito Estrada na nagbunsod sa EDSA Dos, 2001.

Ang mga taga-UP noong panahon ng protesta laban sa Pangulong Joseph Ejercito Estrada na nagbunsod sa EDSA Dos, 2001.

Ang Oblation Run na inalay para sa pagbibitiw ni Pangulong Joseph Ejercito Estrada, Disyembre 2000 sa Palma Hall Steps ng UP Diliman.  Mula sa aklat na EDSA 2:  A Nation in Revolt.

Ang Oblation Run na inalay para sa pagbibitiw ni Pangulong Joseph Ejercito Estrada, Disyembre 2000 sa Palma Hall Steps ng UP Diliman. Mula sa aklat na EDSA 2: A Nation in Revolt.

Sa pagbabago ng kamalayan, nariyan si Teodoro Agoncillo, ang Ama ng Maka-Pilipinong Pananaw sa Kasaysayan, at ang mga katulad nina Virgilio Enriquez, Prospero Covar at Zeus Salazar na nagtanong “Para kanino ba ang aming ginagawa?” at binuo ang Agham Panlipunang maka-Pilipino.

UP ANG GALING MO:  Si Xiao Chua kasama ang mga dakilang makata na sina Joey Baquiran at Vim Nadera at mga kasama sa UP Sentro ng Malikhaing Pagsulat noong araw ng pagdiriwang ng ika-100 taon ng UP, June 18, 2008, kakapatalsik ko lang sa UP bilang guro noon.  Mula sa Koleksyong Vim Nadera.

UP ANG GALING MO: Si Xiao Chua kasama ang mga dakilang makata na sina Joey Baquiran at Vim Nadera at mga kasama sa UP Sentro ng Malikhaing Pagsulat noong araw ng pagdiriwang ng ika-100 taon ng UP, June 18, 2008, kakapatalsik ko lang sa UP bilang guro noon. Mula sa Koleksyong Vim Nadera.

Nang magdiwang ito ng Sentenaryo limang taon na ang nakalilipas, anim na ang kampus ng UP, at sa galing nito, nagluwal na ng limang pangulo ng Pilipinas, tatlong pangalawang pangulo, anim na pangulo ng senado, 13 punong mahistrado, at mahigit 40 mga senador.  Ngunit ano ang nangyari sa bayan natin?  Hamon ito sa pinakamagaling na unibersidad, ang National University, na marami pa tayong dapat gawin.  Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan and that was Xiao Time.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 8 June 2013)

BRING UP WHEREVER YOU GO: The UP Universe and What It Taught Me

In commemoration of the 105th founding anniversary of the University of the Philippines, I would like to pay tribute to my alma mater by putting to light unedited this hitherto unpublished essay of mine about what I learned in UP.  Reading it now, I realized my thoughts have not changed except for a few things:  UP is not my universe anymore, UP is not the world.  The world outside is wider and UP people are needed there too, and I am not as bitter about my non-renewal as instructor. I still believe it was unjust, but I know I have a share in the blame.  Bottom line, I still have not left UP, and UP has not left me.  I am taking my Ph.D. in UP, I still live in UP, and I still love UP (18 June 2013):

Michael Charleston "Xiao" B. Chua, M.A. (History, 2010-2011)

Michael Charleston “Xiao” B. Chua, M.A. (History, 2010-2011)

Malayong lupain, di kailangang marating, dito maglilingkod sa bayan natin.

-UP Naming Mahal, from Lean, The Musical (Gary Granada)

I can remember clearly the very first time I was told about UP and its students.  I was a young schoolboy in Tarlac City when a school guard, Manong Alan, told me that UP students usually read their lessons while riding jeepneys, and that they tell priests if they gave wrong points during homilies.  And I thought that’s the school where I want to be.

During third year high school, in 1999, I listened to the musical about the late great student-leader from UP, Lean Alejandro.  I thought that its version of UP Naming Mahal was the actual alma mater song.  I loved it, especially the line, “Malayong lupain, di kailangang marating, dito maglilingkod sa bayan natin.”  I loved history and our heroes but I don’t have any idea how to love my country without getting killed.  UP will surely teach me how and I thought that’s the school where I want to be.

Lean Alejandro, UP student leader and martyr.  Photo by Kim Komenich.

Lean Alejandro, UP student leader and martyr. Photo by Kim Komenich.

And in that January day of 2001, when I learned that I passed the UPCAT, Popoy Lagman was killed at the UP Bahay ng Alumni.  Mom was reluctant to send me to Manila to study.  I might get into trouble.  But as always, she respected my decision to go ahead.

I was so amazed when I first entered the University Avenue riding the Philcoa jeepney, welcomed by the majestically simple inscription, “UNIBERSIDAD NG PILIPINAS 1908,” then entering the arched acacia trees ushering me to a beautiful universe of knowledge and freedom of thought.  It was a dream come true.  I still feel that first time thrill every time I looked up to the trees.

Trees in UP planted by the pioneer students of Diliman.  From gogirlcafe.jennyo.net.

Trees in UP planted by the pioneer students of Diliman. From gogirlcafe.jennyo.net.

Since then, UP has become the center of my universe.  For four years as a student, and for three years as member of the faculty and MA student.  Through the years, these are only some of the things that it taught me:

It taught me that UP is not just a university, it’s a lifestyle.

It taught me to be humble.  Seeing how my dorm mates in Kalayaan write creatively taught me that probably I’m not the brightest.  But it also taught me to aspire to be the best that I can be so I can be worthy of UP.

Xiao Chua defies urban legend and had his photo taken with the Oblation in 2001.  He graduated B.A. History on time, his M.A. took some time though.  From the Xiao Chua Library and Archives.

Xiao Chua defies urban legend and had his photo taken with the Oblation in 2001. He graduated B.A. History on time, his M.A. took some time though. From the Xiao Chua Library and Archives.

It taught me that education does not stop in the four walls of the classroom.  At dorm, before I sleep, the simple friendly chats turn to meaningful discussions on academic and, more importantly, life lessons.  Many of the things we learn come from listening to the different experiences of even the most humble workers of the university.  For in the UP universe, we have people from different backgrounds and social status.

Last general assembly of the second floor residents of Kalayaan Residence Hall, 2001-2002.  Xiao Chua was corridor representative.  From the Xiao Chua Library and Archives.

Last general assembly of the second floor residents of Kalayaan Residence Hall, 2001-2002. Xiao Chua was corridor representative. From the Xiao Chua Library and Archives.

It taught me that UP students can learn despite [some of] their professors, despite the pila, and despite the lack of university equipment.  The UP universe cannot provide everything conveniently to their students and faculty mainly because of the insufficient state subsidy.  But because of this, we had learned to be flexible and resilient, even when we go out of UP.

Xiao Chua at Kalayaan Residence Hall Room B-203, 2001-2001.

Xiao Chua at Kalayaan Residence Hall Room B-203, 2001-2001.  From the Xiao Chua Library and Archives.

It taught me to be true and be answerable to the beliefs and principles I hold dear.  The UP universe offers lots of -isms and some parents fear that sending their children to UP is as good as turning them into agnostics.  It is also home for many strong egos that may distract and discourage our growth.  UP is not for the faint-hearted.  I’ve seen people lose their focus and not finish their studies, for it offers so much freedom and so much variety of beliefs.  But it is also a venue where we can be respected if we can stand up for what we believe and focus on why we are here:  to get a degree and be a productive citizen of our society.

Xiao Chua, head of Freshman Block N-13, wearing one of his favorite UP shirts, the Philippine Collegian dictum:  Kung Hindi Ngayon Kailan Pa?

Xiao Chua, head of Freshman Block N-13, wearing one of his favorite UP shirts, the Philippine Collegian dictum: Kung Hindi Ngayon Kailan Pa?

It taught me to be true to myself, and express it.  That in the UP universe, I can be as weird as I can be as long as I don’t harm others.  People laughed at me but I also met true friends who accepted me for who I am and let me feel that it’s cool to be me.  Because of this, I got to know myself better, enhanced my true capabilities, and learned that as a UP student, there is power in my hands to change things.

Xiao Chua being himself.  From the Xiao Chua Library and Archives.

Xiao Chua being himself. From the Xiao Chua Library and Archives.

It taught me that my being a iskolar ng bayan, I am not only answerable to my parents.  For however expensive my parents paid for my tuition fee, the bulk of the cost for the quality of education that I get in this universe is shouldered by the workers, the bayan.  Therefore, if we don’t give our best effort in a subject, we are wasting about a month’s wage of a poor worker.

Xiao Chua and just three of his best friends in Kalayaan:  Jeremy Ryan Yap, Jeremiah Dalas, and Rey PJ Celiz.  From the Xiao Chua Library and Archives.

Xiao Chua and just three of his best friends in Kalayaan: Jeremy Ryan Yap, Jeremiah Dalas, and Rey PJ Celiz. From the Xiao Chua Library and Archives.

Finally, it taught me to ask, in everything that I do, for whom am I doing this?  I must be iskolar para sa bayan!  I owe so much to this university.  But I can pay it forward to the ones who sent me to school—the Filipino people.  In history, I learned that Andres Bonifacio didn’t only preach that one must die for one’s bayan, he also said that one must live for it, “Diligence in the work that gives sustenance to thee is the true basis of love—love for thine own self, for thine wife and children, for thine brothers and countrymen.”  Pag-ibig sa bayan is not only manifested in the battlefield or the parliament of the streets, but also by being the best that I can be.  By striving to make a difference, inspire, spark change.  As a history professional, I must write and speak to our people, in their language and perspective, their story.

Xiao Chua writing his Kalayaan journal, photo by Neil Axalan.  From the Xiao Chua Library and Archives.

Xiao Chua writing his Kalayaan journal, photo by Neil Axalan. From the Xiao Chua Library and Archives.

I tried to live the UP dream and give back what I owe the university by teaching in the hollowed walls of Palma Hall were Agoncillo, Constantino, Salazar and Guerrero once taught the bright future leaders of this country.  My non-renewal as a faculty taught me that it is not a perfect institution however idealistic it is, like all human institutions are.  But my students, who moved to let their disagreement be heard, made me to continue to believe in the UP dream, despite this little nightmare.  I did not teach in vain.

Xiao Chua teaching his memorable summer class of 2006, where he assembled the "Lunch Club."

Xiao Chua teaching his memorable summer class of 2006, where he assembled the “Lunch Club,” Palma Hall.  From the Xiao Chua Library and Archives.

After that, a former student told me “Bring UP wherever you go.”

Well, I have news for her:  I will.

12 July 2008, 5:45 PM

Pook Amorsolo, UP Campus, Quezon City