IT'S XIAOTIME!

Broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Bahay Kubo

21 May 2013, Tuesday:  http://www.youtube.com/watch?v=BZDiPibSIyM

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime!  May isang tradisyunal na awitin tayong mga Pilipino na nagpapakita kung gaano kahalaga ang Bahay Kubo sa ating kultura.  Inayos ito at pinakalat ni Assemblyman at Justice Norberto Romualdez, uncle ni Imelda Marcos, sa kanyang “Progressive Music Series” noong 1939.

Mga unang nota ng Bahay Kubo.

Justice Norberto Romualdez

Problema, tulad ng napansin ni Brod Pete, pinuno ng samahang Ang Dating Doon, ang awit na ito ay hindi talaga tungkol sa bahay kubo dahil niratrat ang gulay, puro gulay na—singakamas at talong, sigarilyas at mani, sitaw, bataw, patani, at iba pa.  At nang isalin ito ng mga Inglesero, “My Nipa Hut” ang kinalabasan.  Ayon kay Brod Pete mali ito, dapat daw ay “My Nepa Q-Mart” dahil andaming gulay.  Alien?

Isko Salvador a.k.a. Brod Pete, kasama si Brother Willie at Brother Jocel ng Samahang Ang Dating Doon.

Aklat pambatang Bahay Kubo ng Tahanan Books for Young Readers. Mga dibuho ni Hermes Alegre.

Niratrat ang gulay. Dibuho ni Hermes Alegre.

“Singkamas at talong, sigarilyas at mani. ” Dibuho ni Hermes Alegre.

“Sitaw, bataw, patani…” Dibuho ni Hermes Alegre.

Hindi dapat “My Nipa Hut” kundi…

…My Nepa Q-Mart.  Alien?

Mahalaga nga ang bahay kubo ngunit ayon kay Dr. Zeus Salazar, dahil sa pinakalat ng kolonyalismo na nosyon ng “Kahit munti,” akala natin maliliit ang mga bahay kubo.  Ngunit tulad ng Langgal at Torogan sa Maguindanao, malalaki ito at ilang pamilya ang pwedeng tumira.  Maaari tong tawaging Bahay Austronesyano, ang kultural na gamit na tugon sa tropikal na klima sa karagatang Pasipiko.

Langgal, tradisyunal na sambahang Moro na isang malaking kubo, sa isanlibong piso.

Pinagmulan ng ilustrasyon ng langgal sa isanlibong piso. Mula sa kapuluang Sulu.

Sinaunang Torogan, sa Marawi City, 30 November 2005.

Ang pagbisita ni Xiao Chua sa pamosong Sinaunang Torogan, Marawi City, 30 November 2005.

Cross section ng Torogan. Mula sa historyofarchitecture.weebly.com. No copyright infringement intended.

Kumbaga, iangkop ng Pinoy ang Bahay Kubo sa kanyang mainit na kapaligiran at klima upang magtamo ng ginhawa.  Nasa paligid lamang natin ang mga materyales nito—kumbaga dapat ang kanta, “Bahay kubo, kahit munti, hagdan kawayan, dingding sawali.”

Bahay kubo sa kabukiran.

Bahay kubo sa kabukiran.

Nagbibigay ng ginhawa sa nasa loob ng bahay. El Ciego (The Blind Man), 1929. Obra maestra ni Fernando Amorsolo.

Ang mga malalaking bubong na nipa at cogon ang siyang nagaabsorb ng init na mula sa sikat ng araw, habang ang mga malalaking bintana at matataas na kisame nito ang malayang nagpapadaloy ng hangin.  Ang pagkakaroon ng silong nito ay kapwa proteksyon sa mga mababangis na hayop, sa init ng lupa sa araw at lamig nito sa gabi.

Reproduksyon ng Bahay Kubo ni Jose Rizal sa Dapitan. Mula sa Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas.

Ang bahay kung saan namatay si Apolinario Mabini sa Nagtahan. Mula sa Great Lives Series.

Bahay kubo na may mataas na silong.  Hindi lamang sa proteksyon laban sa hayop, sa init ng lupa sa tuwing araw at sa lamig naman nito sa gabi, proteksyon din ito laban sa baha.  Kailangan muling ikonsidera ang disenyong may diwang bahay kubo sa mga bahaing lugar.  Dapat hindi tinitirhan ang unang palapag!

At kung sakaling lilipat ng lugar, madali itong ilipat magbayanihan lamang ang mga kaibigan at kapitbahay sa pagbuhat nito sa bagong lokasyon.  Ang huling imahe na ito ang kumakatawan ng minimithing pagkakaisa ng mga Pilipino hanggang sa kasalukuyan—bayanihan lipat bahay.

Bayanihan ni Fernando Amorsolo

Bayanihan ni Carlos “Botong” Francisco, 1962. Nasa UniLab.

Pagdating ng napakaraming bagyo sa ating bansa, bumagsak man, madaling itayo.  At madalas dahil gawa sa kawayan, sumusunod at umaayon lamang sa malakas na hangin.

Binagyong bahay kubo. Pwede pa!

Ayon sa aking guro, kaklase at kaibigan, ang antropologong si Dr. Carlos Tatel, Jr. nasasalamin din sa bahay kubo ang pagkakaiba ng kanluraning konsepto ng tahanan bilang mga pribadong espasyo sa ating konsepto ng tahanan bilang bukas na espasyo kung saan doon lahat nagaganap ang gawain ng mga pamilya—tulugan, kainan, atbp. na sa aking palagay ay nakaambag sa ating kultura ng close family ties.

Dr. Carlos Tatel, Jr. Mula sa peybuk ni Edwin Valientes.

Kanluraning bungalow bilang Pribadong espasyo. Mula sa homeconcepts.ca.

Bahay Kubo bilang bulas na espasyo. Cross-secton ng Bale o bahay ng Ifugao. Mula sa historyofarchitecture.weebly.com. No copyright infringement intended.

Bale ng Ifugao. Mula sa bossfromhell73.wordpress.com.

Authentic bale ng Ifugao sa bakuran ni Cora Relova, Campo, Pila, Laguna. Mula kay Paulo Lazaro.

Close family ties. Naging posible dahil sa bahay kubo. Dibuho ni Hermes Alegre.

Ginagawang opisina ng datu, tulad ng ginagawa rin ngayon ng mga pulitiko sa kanilang mga bahay, at sa disenyo nito, lalo na sa Torogan, hindi lamang kakikitaan ng okir kundi ng disenyo ng naga o ahas, makapangyaihang espiritu sa ating sinaunang pananampalataya bilang bantay.

Ang datu sa kanyang tahanan/tanggapan. Mula sa Lopez Clinic, Roces cor. Quezon Ave., Lungsod Quezon. Malapit sa Sogo Hotel.

Torogan, palasyo ng mga datu sa Lanao noong unang panahon. Mula kay Allan ng fieldchronicles.wordpress.com.

Panolong na may disenyong Naga o ang mitikal na ahas bilang gabay. Mula kay Allan ng fieldchronicles.wordpress.com.

Ang mitikal na Naga habang nakain ang araw, paliwanag sa Timog Silangang Asya at Timog Asya para sa eklipse. Mula sa colorsofindia.com.

Ngunit ano ang nangyari sa bahay kubo nang dumating ang kolonyalismo?  Nawala ba ito?  Ano ang pamanang iniwan ng bahay kubo sa arkitektura ng daigdig.  Abangan bukas.  Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan, and that was Xiaotime.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 11 May 2013)

Bahay kubo sa kabukiran: “Walang kalungkutan.” Mula sa angel119.wordpress.com.