laguna | IT'S XIAOTIME!

June 19, 2013

XIAO TIME, 19 June 2013: ANG MAKULAY AT MAKASAYSAYANG KABATAAN NI JOSE RIZAL

Text of the broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Ang unang larawan ni Rizal sa kanyang uniporme sa Ateneo de Manila. Mula sa Vibal Foundation.

19 June 2013, Wednesday: http://www.youtube.com/watch?v=ax58JI1OBoM

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime! 152 years ago, June 19, 1861, isinilang ang ating Heroe Nacional na si Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda, Pepe Rizal, sa Calamba, Laguna, sa pagitan ng alas onse at alas dose ng gabi.

Ang pamilya Rizal. Likhang-sining ni Benedicto Cabrera mula sa Indio Bravo.

Kahit pampito na sa labing-isang magkakapatid mula kina Francisco Rizal Mercado at Teodora Alonso, lubos na nahirapan ang ina sapagkat bagama’t maliit ang bata, napakalaki ng kanyang ulo. Isa silang maykayang pamilyang negosyante at magsasaka na nangungupahan sa Hacienda ng mga prayleng Dominikano. Makikita ang katayuan nila sa buhay sa itsura pa lamang ng kanilang bahay na bato at sa lokasyon na ito na katabi mismo ng plaza at ng simbahan.

Ang orihinal na bahay ng mga Rizal sa Calamba, Laguna kung saan isinilang si Dr. Jose Rizal. Mula sa Vibal Foundation.

Ang sinaunang drowing ni Johann Karuth sa Calamba. Makikita sa kanan ang bahay ni Rizal katabi ng simbahan. Mula sa Dambang Rizal sa Calamba, Laguna.

Mga Dominikanong Espanyol. Mula sa Rizal: Ang Buhay ng Isang Bayani.

Tatlong araw matapos maisilang, sinabi ni Padre Rufino Collantes habang binibinyagan niya si Pepe, “Lolay, tandaan mo ito. Alagaan mong mabuti ang batang ito, at siya’y magiging malaking tao.” Wow! Prophetic. At iyon naman ang ginawa ng ina.

Kung saan bininyagan ni Padre Collantes si Rizal sa Simbahan ng Calamba. Mula sa Vibal Foundation.

Si Teodora Alonso bilang unang guro ni Rizal. Mula sa “Ultimo Adios” (Last Farewell of a Foolish Moth) ng Heroes Square Heritage Corporation sa Intramuros.

Siya ang naging pinakaunang guro ni Pepe. Si Doña Lolay ay pambihira sa mga babaeng india noon. Siya ay nakapag-aral sa Colegio de Sta. Rosa sa Intramuros at pinag-aral din niya maging ang mga anak niyang babae sa Maynila. Kaya naman naituro niya kay Pepe ang pagmamahal sa karunungan, binabasahan siya sa tuwing gabi ng isa sa koleksyon nila ng mga isanlibong aklat.

Teodora Alonso de Rizal y Quintos. Mula sa Vibal Foundation.

Colegio de Sta. Rosa noong panahon ng mga Espanyol. Mula sa Vibal Foundation.

Si Rizal habang tinuturuan ng kanyang ina. Mula sa Dambanang Rizal a Calamba, Laguna.

Ilan lamang sa mga aklat ng mga Rizal. Mula kay Austin Craig.

Ang ama naman niyang si Don Kikoy ay pinatayuan siya ng mga maliliit na bahay kubo sa kanilang bakuran upang mapaglaruan niya at maging workshop niya sa kanyang paglilok at pagpinta.

Francisco Rizal Mercado. Mula sa Vibal Foundation.

Ang replica ng kubo ni Pepe Rizal sa bakuran ng Dambanang Rizal. Kuha ni Xiao Chua.

Si Pepe bilang isang artist. Mula sa Vibal Foundation.

Wala ring Rizal na bayani kung wala ang paggabay sa kanya ng kanyang Kuya Paciano, isang makabayang kaibigan ng binitay na si Padre Burgos, na nagturo sa kanyang mahalin ang bayan, at ang kanyang mga kapatid na babae, ilan sa kanila magiging kasapi kasama ni Paciano ng Himagsikan.

Tanging larawan ni Paciano Rizal Mercado. Panakaw na kuha. Ayaw magpakuha ng lolo mo. Mula sa Vibal Foundation.

Paciano Rizal habang ginagabayan ang batang Pepe. Likhang sining ni Benedicto Cabrera mula sa aklat na Indio Bravo.

Josefa Rizal, kasapi ng Katipunan. Mula sa Vibal Foundation.

Trinidad Rizal, kasapi ng Katipunan.

Kaya medyo spoiled marahil dahil nasa kanya lahat ng pansin dahil siya ay bunsong lalaki. Ngunit sa aking palagay, may isang hindi gaanong nababanggit na dahilan kung bakit kahit na nagmula siya sa isang mayamang angkan, hindi nawala ang kanyang koneksyon sa bayan. Kahit sa kanyang alaala ng kabataan, Memorias de un Estudiante de Manila, prominente ang role ng kanyang yaya na habang siya’y nasa azotea at naghahapunan sa ilalim ng buwan, habang nakikita ang Bundok Makiling, bigla na lamang siyang tatakutin ng aswang, o kukwentuhan ng mga tungkol sa nuno.

Ang pabalat ng alaala ni Rizal ng kanyang kabataan, Memorias de un Estudiante de Manila kung saan nagtago siya sa pangalang P. Jacinto. Mula sa Vibal Foundation.

Isang pahina ng Memorias ni Rizal, mula sa Vibal Foundation.

Bundok Makiling. Mula sa Vibal Foundation.

Iba rin itong trip ni yaya, ilalabas si Pepe sa gabi malapit sa ilog sa ilalim ng mga punungkahoy at doon itutuloy ang pagkukuwento. Lumabas ang mga ito sa kanyang mga nobela. Nakakantsawan man kung minsan dahil daw malaki ang kanyang ulo noong siya ay bata pa at ayon kay Ante Radaic ay nagkaroon ng inferiority complex tulad ng marami sa atin, tinugunan niya ito sa pag-aaral ng mabuti at pagiging malusog at aktibo.

Isang sketch ni Rizal sa sarili. Feminine side? Mula sa Vibal Foundation.

Ang Croat na fan ni Rizal na si Ante Radaic.

Si Rizal sa eskwelahan. Mula sa Dambanang Rizal.

Ang dumbell ni Rizal sa Dapitan, nasa Dambanang Rizal sa Fort Santiago. Mula sa Vibal Foundation.

Si Xiao Chua at ang monumento ng batang Rizal sa Calamba. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Si Pangulong Benigno Simeon “Noynoy” Aquino, III habang nagbibigay respeto sa monumento ng batang si Jose Protacio “Pepe” Rizal Mercado y Alonso Realonda noong ika-150 kaarawan ni Rizal noong June 19, 2011 sa Calamba, Laguna. TV grab mula sa NBN (ngayo’y PTV-4).

Isang huwaran para sa ating lahat. Sa pagkabata maaari nang magsimula ang kabayanihan. Nagbigay si Pepe ng pagmamahal sa bayan dahil nagkaroon siya ng sapat nito sa kanyang tahanan. Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan and that was Xiao Time.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 8 June 2013)

Rizal

Leave a comment

May 31, 2013

XIAO TIME, 31 May 2013: ANG KWENTO NG “SANTACRUZAN”

Broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Si Edna Briones de Guzman, ang ate ng aking ina, noong siya ay maging Reyna Elena sa Luisita, San Miguel, Tarlac, Tarlac, kasama ang isang batang Konstantino. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

31 May 2013, Friday: http://www.youtube.com/watch?v=L-Dyunpb_2o

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime! Ang Mayo ay buwan ng mga piyesta! Bagama’t Katolikong tradisyon ang ating mga piyesta, nag-uugat ito sa pagsasagawa ng selebrasyon ng ating mga sinaunang ninuno bilang pasasalamat sa Bathala at mga anito sa magandang ani.

Fiesta. Obra maestra ni Carlos “Botong” Francisco. Mula sa Pacto de Sangre.

Upang matanggap ng bayan ang bagong pananampalataya, nilapat ang mga kapistahang Katoliko sa sayaw ng mga sinaunang Pilipino hanggang ang “hala bira, pwera pasma!” ay maging “Viva Señor!”

Ang ritwal ng pagsasayaw sa pagkamatay ng isang tao sa Hilagang Luzon. Mula sa Pacto de Sangre.

Ati-Atihan. Mula sa Pacto de Sangre.

Pagsasayaw na tila sayaw ng mga sinaunang Cebuano para sa Katolikong imahe. Sinkretismo o paghahalo ito ng anitoismo at Katolisismo. Folk Catholicism ang labas.

Ang prusisyon tuwing Mayo 12 sa Pakil, Laguna ay hinaluan ng sinaunang sayaw ng mga katutubo, niyuyugyog ng todo ang mahal na birhen ng Turumba.

Prusisyon para sa Mahal na Birhen ng Turumba sa Pakil, Laguna.

Pagyugyog sa Mahal na Birhen ng Turumba sa Pakil, Laguna.

Ang mga imahe ng Mahal na Birhen ng Turumba sa Pakil, Laguna.

Si Xiao Chua sa harapan ng orihinal na larawan ng Mahal na Birhen ng Turumba na sinasabing natagpuan sa lawa at nang iahon hindi mabuhat, ngunit nabuhat na lamang patungo sa simbahan nang ito ay sayawan ng mga tao. September 2, 2007. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Dahil marami sa ating mga Pilipino ang magsasaka, mahilig nating ipagdiwang ang pista ni San Isidro Labrador tuwing Mayo 15, pinakasikat na marahil sa Lukban, Quezon kung saan noong unang panahon, dinadala sa simbahan ang mga ani para mabendisyunan ng pari, ngunit noong May 1963, nakaisip ng gimik ang Tagapagtatag at Pangulo ng Arts Club ng Lukban na si Fernando Cadeliña Nañawa at sinimulan ang Lucban Arts for Commerce and Industry Festival na noong Dekada Sitenta ay naging Pahiyas.

Mga kasapi ng Arts Club of Lucban sa pamumuno ni Fernando Cadeliña Nañawa noong 1963. Mula sa pahiyasfestival.wordpress.com.

Larawan ng Lucban Arts for Commerce and Industry Festival. Mula sa pahiyasfestival.wordpress.com.

Mula sa salitang “payas”—to decorate. Nagpapatalbugan ang mga bahay sa paglalagay ng mga disenyong kiping, isang kinakain na dekorasyon na gawa sa kanin. Astig!

San Isidro Labrador ng Lucban, Quezon. Mula sa Buddy’s.

Bahay na may dekorasyong kipping. Mula sa Pacto de Sangre.

Bahay na may dekorasyong kipping. Mula sa Filway’s Philippine Almanac.

Si Xiao nagtatangkang kumain ng pamaypay na may disenyong kipping, August 19, 2005 sa Tayabas, Quezon. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Kipping. Mula sa Nawawalang Paraiso.

Ang Flores de Mayo naman ay isang buwang pagbibigay-pugay sa Ina ni Hesukristo na si Maria, na sinimulan diumano noong 1854 nang iproklama ang dogma ng Santo Papa na si Maria ay ipinaglihi nang walang kasalanang mana ni Santa Ana—ang Inmaculada Concepcion. Noong 1867, isinalin ni Padre Mariano Sevilla ang debosyunal na “Flores de María” o ang “Mariquit na Bulaklak na sa Pagni-nilay-nilay sa Buong Buwan nang Mayo ay Inihahandog nang mga Deboto kay María Santísima.”

Michelle Charlene B. Chua bilang “Queen of Hearts” sa isang Santacruzan sa Plaza Luisita Mall, San Miguel, Tarlac City noong May 29, 2004. Ngayon ang nawala na ang mga re-enactment, mga karakter at ang aral ng Santa Cruzan, naging fashion show na lamang. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Si Michelle Charlene Chua at si Mayo Baluyut, sa isang Flores de “Mayo,” May 29, 2004.

Virgen de las Flores.

Pio IX, siya ang nagdeklara ng dogma ng Inmaculada Concepcion at siyang pinagmulan ng pangalan ng tinapay na Pio Nono. Mula sa catholic.com.

La Inmaculada concepción de los Venerables o de Soult. Obra maestra ni Murillo, nasa Museo del Prado.

Padre Mariano Sevilla. Mula kay Ian Chrostopher Alfonso.

Padre Mariano Sevilla. Mula sa Laki sa Bulakan Bulacan facebook page

Padre Mariano Sevilla. Mula kay Ian Chrostopher Alfonso.

Ang libingan ni Padre Mariano Sevilla sa Bulakan, Bulacan. Mula sa Laki sa Bulakan Bulacan facebook page http://www.facebook.com/photo.php?fbid=668490649834904&set=a.134927979857843.26440.114315955252379&type=1&relevant_count=1.

Ang huling bahagi ng pagpupugay na ito ng mga bulaklak para kay Maria ay isang prusisyon na tinatawag na Santacruzan na gumugunita sa mga titulo ni Maria at kay Emperatriz Elena.

Santacruzan sa ulan. Mula sa decktheholidays.blogspot.com.

Reina Justicia. Mula sa Filway’s Philippine Almanac (1995)

Divina Pastora. Mula sa Filway’s Philippine Almanac (1995). Mayroon ding Reina Mora bilang kinatawan ng mga kapatid nating Muslim na may espesyal na pagkilala rin sa ina ni Propeta Isa (Hesus) na si Mariam.

Nang ang kanyang paganong anak na si Emperador Konstantino ay minsang makikipaglaban, nakita raw niya ang tanda ng Santa Cruz na kinamatayan ni Kristo sa kalangitan sabay ng biling “In Hoc Signo Vinces”—Sa sagisag na ito, manakop! Ipinalagay ni Konstantino sa mga kalasag ng kanyang hukbo ang krus at napagwagian ang digmaan.

Ang bustong higante ni Emperador Konstantino. Mula sa Long Ago in the Old World.

In Hoc Signo Vinces. Obra Maestra ni Raphael Santi.

Ang bisyon ni Emeperador Konstantino. Mula sa Long Ao in the Old World.

Ang kalasag ng mga kawal ni Konstantino. Mula sa sacredsymbolic.com.

Ginawa niyang simbolo ng pagkakaisa ng Imperyo Romano ang krus at ang iisang Diyos ng mga Kristiyano. Ang lola mo namang emperatriz ay nagpatayo ng mga simbahan sa Roma, Konstantinopla, at Palestina. Noong 326 AD, 75 years old na ang lola nang mag perigrinasyon sa Herusalem, at doon pinahukay niya ang Golgotha o Kalbaryo upang patayuan ng Simbahan. Ayon sa kwento, tatlong krus ang kanilang nakita. Upang malaman kung saang krus namatay si Kristo, pinahiga niya ang isang maysakit na alalay at ang krus kung saan siya gumaling ang ipinalagay na kay Kristo.

Sta. Elena, o St. Helen. Mula sa catholictradition.org.

Isang rebulto ng matandang Sta. Elena. Mula sa sthelenchurch.org.

Ang pagkahanap ng mga krus sa Golgotha. Mula sa Pasyong Mahal ng Aklatang Lunas.

Ang pagkatuklas ng tunay na krus nang higaan ito ng maysakit. Tres riches heures do Duc de Berry. Mula sa traditioninaction.org

Reyna Elena. Mula sa 365rosaries.blogspot.com

Hinati-hati ang mga krus na ito at noong 2005 ang isang pinaniniwalaang bahagi ay napadpad sa Bundok ng San Jose sa Monasterio de Tarlac.

Larawan ng lalagyan ng bahagi ng sinasabing orihinal na krus ni Kristo na nasa loob ng arqueta. Mula kay Virgilio “Ver” Buan.

Ang arqueta na nagtataglay ng sinasabing isang piraso ng kahoy na nagmula sa mismong krus na pinagkamatayan ng ating Mahal na Panginoong Hesukristo na nakalagak ngayon sa Monasterio de Tarlac.

Monasterio de Tarlac sa tuktok ng isang bundok sa San Jose, Tarlac. Kuha ng mga estudyante ni Xiao.

Kaya naman, mali ang nakikita natin na mga magaganda at batang Reyna Elena na mga kaedad nila ang konsorte, dapat batang maliit ito dahil mag-ina at hindi mag-asawa si Elena at Konstantino. K?

Ang crush kong si Francine Prieto bilang Reyna Elena at si Cholo Baretto bilang Konstantino sa isang Santacruzan sa Plaza Luisita Mall, San Miguel, Tarlac City noong May 29, 2004. Magkaedad? Hindi pwedeng mag-ina.

Yung crush ko noon na si Jennifer Mendoza bilang Reyna Elena at si Papa Patrick Guzman bilang Konstantino sa isang Santacruzan sa Luneta sa ilalim ni Alkalde Alfredo S. Lim, May 5 1996. Magkaedad? Hindi pwedeng mag-ina. Kuha ni Xiao Chua.

Si Reyna Elena at Konstantino. Mag-ina.

Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan and that was Xiao Time.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 25 May 2013)

Leave a comment

May 28, 2013

XIAO TIME, 27 May 2013: KAHALAGAHAN NG LAGUNA COPPERPLATE AT IKA-400 TAON NG VOCABULARIO NI SAN BUENAVENTURA

Broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Ang Laguna Copperplate Inscription (LCI) o sa Wikang Filipino, Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna (IBTL). Isang National Treasure. Kuha ni Neil Oshima.

27 May 2013, Monday: http://www.youtube.com/watch?v=W0WINYP3Alk

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime! 400 years ago, May 27, 1613, inilathala sa Pinagbayanan, Pila, Laguna, ang unang Spanish-Tagalog Dictionary, ang Vocabulario de Lengua Tagala, na isinulat ng isang Pransikanong Prayle na si Pedro de San Buenaventura at inilimbag ng unang indiong tagapaglathala, ang Tsinoy na si Tomas Pinpin at si Domingo Laog. Mas nauna pa ito sa unang aklat na inilimbag sa Amerika noong 1640.

Isang facsimile ng Vocabulario de Lengua Tagala ni Pedro de San Buenaventura. Mula kay Jaime Figueroa Tiongson.

Tomas Pinpin. Isinabit sa Manila International Book Fair noong September 2011.

Ang unang aklat na inilimbag sa Amerika noong 1640 na inilathala ng Cambridge Press na itinatag noong 1638.

Isa ito sa mga magandang pamana ng mga prayle, dahil sa pagnanais na baguhin ang ating kultura at pananampalataya upang maturuan tayo ng Katolisismo, gumawa sila ng mga diksyunaryo ng ating mga wika na siya namang nagpanatili ng mga ito para sa mga susunod na siglo. Ngunit magiging susi din pala ito upang maintindihan ang isang Philippine Treasure! Noong 1986, isang piraso ng nakatuping tanso ang natagpuan ng isang magbubuhangin sa Ilog ng Wawa, Lumban, Laguna. Matagal na hindi pinangalanan ang taong ito. Ito pala si Ernesto Lacerna Legisma. Nang iuwi niya ito, ipinakita niya ito sa kanyang misis na si Romana, at nang ilatag niya ito ay isang binatbat na tanso na may sinaunang baybayin.

Mula kay Jaime Figueroa Tiongson: Si Ernesto Legisma at Alberto Dealino (antique dealer). Itinuturo ni Mang Erning kung saan niya nakuha ang Binatbat na Tanso [Larawang kuha ni Antoon Postma noong ika-11 ng Nobyembre, 1991 na nasa pag-iingat ng pamilya Legisma].

Mula kay Jaime Figueroa Tiongson: Katulad ng panabong ito ang pinaaandar ni Ernesto Legisma nang nasalok niya ang Binatbat na Tanso ng Laguna [Larawang kuha ni Antoon Postma, ika-11 ng Nobyembre, 1991].

Mula kay Jaime Figueroa Tiongson: Makikita sa larawan ang pagsahod ng bangka ng mga buhangin na kinukuha sa ilalim ng ilog ng Lumban. Di mabilang na mga artefak ang nakuha sa pamamagitan ng ganitong paraan [Larawang kuha ni Antoon Postma, ika-11 ng Nobyembre, 1991].

Mula kay Jaime Figueroa Tiongson: Si Antoon Postma at si Ernesto Legisma. [Larawang kuha mula sa kamera ni Antoon Postma nang siya ay bumisita sa Lumban noong ika-11 ng Nobyembre, 1991]. Hindi nababanggit ni Antoon Postma sa kanyang mga artikulo tungkol sa Binatbat na Tanso si Ernesto Legisma. Ang orihinal na larawan ay nasa pag-iingat ng pamilyang Legisma.

Mula kay Jaime Figueroa Tiongson: Si Antoon Postma katabi si Romana Legisma at ang dalawa nitong anak [Larawang kuha sa camera ni Antoon Postma noong ika-11 ng Nobyembre, 1991]. Nasa pag-iingat ng pamilya Legisma ang litrato.

Mula kay Jaime Figueroa Tiongson: Ang mga tupi ng Binatbat na Tanso ayon kay Romana Legisma na siyang nag-unat nito.

Hinimok ang asawa na huwag ibenta sa bakal bote ang tanso dahil “baka may matutunan tayo tungkol sa kasaysayan ng Pilipinas.” Sinikap niyang ikumpara sa mga arabikong iskrip ngunit hindi pa rin niya mabasa kaya ibinigay nila ito sa isang antique dealer. Nang mabili ito ng Pambansang Museo, tinawag nila itong Laguna Copperplate at mula sa sinaunang iskrip na Malayong kawi, pina-transliterate nila ito kina Johannes de Casparis at Antoon Postma.

Si Xiao Chua habang sinusulyapan ang orihinal na Laguna Copperplate Inscription, 23 September 2010. Kuha ni Camille Eva Marie Conde.

Ang pangalawang pagkikita ni Xiao Chua at ni Antoon Postma, Recto Conference Hall, Faculty Center, UP Diliman, October 1, 2008.

Antoon Postma, Divine Word College, Mindoro, 16 February 2006. Kuha ni Xiao Chua.

Ayon sa mismong dokumento, isinulat ito noong mga Marso o Abril 822 at makikitang isa itong legal na dokumento na nagpapakita ng ugnayan ng mga sinaunang kaharian sa Pilipinas. Ukol ito sa pagbabayad ng utang sa pagitan ng mga kahariang katulad ng Tundun, Pailah, Binwangan at Puliran. Para kay Postma, ang inskripsyon ay nasa sinaunang Malay, at ang kahariang Tundun ay Tondo, habang ang Pailah at Puliran ay nasa Pulilan, Bulacan.

Ang mapa ng unang pakahulugan sa mga lugar sa IBTL.

Gamit ang transliterasyon ni de Casparis at Postma, isang nagbebenta ng cervesa na kasapi rin ng Pila Historical Society, si Jaime Figueroa Tiongson, ay ginamit ang Vocabulario ni San Buenaventura upang patunayan na hindi ito lumang Malay kundi Lumang Tagalog na may salitang teknikal na sanskrit. Sinabi rin niya na kung sa Laguna natagpuan ang tanso, malamang sa matandang kaharian ng Pila, Laguna ang Pailah at hindi sa Pulilan, Bulacan ang Puliran kundi ayon sa diksyunaryo, Puliran ay lawa na malamang sa malamang tumutukoy sa Laguna de Bai. Ang Binawangan at tumutukoy sa Paracale sa Bicol na mayaman sa sinaunang ginto.

Ang mga lugar sa bagong interpretasyon ng IBTL. Mula kay Jaime Figueroa Tiongson.

Nitong nakaraang buwan ng Abril, ang aklat ni Jaime Tiongson ay inilunsad sa Kumperensya ng Bagong Kasaysayan sa Pila at nakilala ko si Gng. Romana Legisma, na masaya na makikilala na ang kanyang asawa at ang mayamang kultura ng ating mga lumang kaharian. Kanyang mensahe, “Ingatan natin ang mga ilog, sapagkat mahalaga ito sa ating buhay.” Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan, and that was Xiaotime.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 18 May 2013)

Ang unang lakbay ng Bahay Saliksikan ng Kasaysayan sa mga lugar na tinukoy sa bagong interpretasyon ng IBTL sa pangunguna ni Jaime Figueroa Tiongson. Nasa larawan: Bb. Ma. Carmen Penalosa, Dr. Zeus Salazar, Tiongson at si Dr. Lars Raymund Ubaldo, Pinagbayanan, Pila, Laguna, 30 May 2009. Ang mga taong ito ang ilan lamang sa sumulat sa aklat ukol sa IBTL. Kuha ni Xiao Chua.

Xiao Chua sa Pinagbayanan, ang lumubog na dating lokasyon ng La Noble Villa de Pila kung saan inilimbag ang Vocabulario ni San Buenaventura, 30 May 2009. Kuha ni Ayshia F. Kunting.

Ang aklat na "Ang Saysay ng Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna: Bagong Pagpapakahulugan" na inilunsad sa Pila, Laguna, isa sa tinutukoy na lugar sa IBTL, noong April 4, 2013.

Ang aklat na “Ang Saysay ng Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna: Bagong Pagpapakahulugan” na isinulat nina Jaime Tiongson at iba pang eksperto at inedit nina Dr. Zeus A. Salazar at Carmen Penalosa. Inilunsad sa Pila, Laguna, isa sa tinutukoy na lugar sa IBTL, noong April 4, 2013.

Si Jaime Figueroa Tiongson at si Xiao Chua, ang siyang nagpakilala kay G. Tiongson sa Bahay Saliksikan ng Kasaysayan na tumulong sa kanya sa pagsasaaklat at pagberipika ng kanyang mga datos, at sumulat din ng isa sa mga introduksyon sa aklat. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Ang mag-anak na Legisma, mga kaibigan at mga kasapi ng Bagong Kasaysayan, Inc., April 4, 2013. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Si Xiao Chua at si Gng. Romana Legisma, April 4, 2013. Mula sa Sinupan ng Aklatang Xiao Chua.

Leave a comment

April 16, 2013

XIAO TIME, 15 April 2013: DOKUMENTO NG PAGKATALAGA KAY EMILIO JACINTO

Broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Ang dokumento ng pagkatalaga ni Andres Bonifacio kay Emilio Jacinto bilang Pinunong Hukbo ng Hilaga ng Maynila. Mula sa Koleksyon ni Emmanuel Encarnacion.

15 April 2013, Monday: http://www.youtube.com/watch?v=yorBr63aP_4

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime! 114 years ago, bukas, April 16, 1899, ang tunay na Utak ng Himagsikan at ng Katipunan at nagsulat ng Kartilya nito na si Emilio Jacinto, ay namatay dahil sa sakit na malaria sa edad na 23 sa Santa Cruz, Laguna.

Isang paglalarawan kay Emilio Jacinto. Mula sa isang malaganap na postcard.

Unang pahina ng limbag na edisyon ng Kartilya ng Katipunan. Mula sa pribadong koleksyon ni Emmanuel Encarnacion.

Kahit hindi namatay sa laban si Jacinto sa tanging larawan niyang ito na nagpapakita sa kanya na nakahiga sa paligid ng mga nagmamahal at magmamasid na kababayan, siya ay pinagsuot ng uniporme ng himagsikan, pinaghawak ng baril, at may makikitang isang napakalungkot na mukha. Ayon sa historian na si Ambeth Ocampo, ito ang kabiyak niya sa puso na si Catalina de Jesus na mapapansin ding nagdadalang tao.

Si Ambeth Ocampo na natutulog. Obra ni julie Lluch-Dalena. Ang obra ay nasa tabi ng ilan sa mga dekorasyon at parangal na iginawad kay Sir Ambeth, kumbaga, “resting on his laurels.”

Ang tanging larawan ni Emilio Jacinto, patay na.

Ang buntis na babae na malungkot na nakatitig ay si Catalina de Jesus. Mula kay Dr. Ambeth Ocampo.

Unang inilibing sa Sta. Cruz, matapos sa North Cemetery, at noong 1975, sentenaryo ng kapanganakan ni Jacinto, inilipat sa Himlayang Pilipino sa Lungsod Quezon at pinatuyuan doon ng monumento na nasa labanan na ginawa ni Florante “Boy” Beltran Caedo.

Ang sayt ng unang pinaglibingan kay Emilio Jacinto sa Sta. Cruz, Laguna

Si Emilio Jacinto sa labanan, likhang sining ni Florante “Boy” Beltran Caedo na itinayo noong Sentenaryo ng kapanganakan ni Jacinto. Dito rin nakalibing ang mga labi ni Jacinto sa Himalayang Pilipino sa Lungsod Quezon.

Gayundin, 116 years ago ngayong araw, April 15, 1897. Naglabas ang Supremo Andres Bonifacio ng isang dokumento na nagtatalaga sa kanyang tapat na tagasunod at kaibigang si Jacinto, bilang Pangulong Hukbo sa Dakong Hilaga ng Maynila.

Monumento ni Andres Bonifacio na dati ay nasa harapan ng City Hall ng Maynila, ngayon ay inilipat na sa Liwasang Bonifacio sa harapan ng Manila Post Office Building. Kuha ni Xiao Chua.

Interesante ang iisang dokumento na ito. Nakasulat ito sa letterhead ni Andres Bonifacio na mayroon pang sagisag ng Kataas-taasang Kapulungan na nagpapakilala sa kanya bilang “Pangulo ng Haring Bayang Katagalugan. Maytayo ng Kataas-taasang Kagalang-galangang Katipunan ng manga Anak ng Bayan at Unang Nag Galaw ng Paghihimagsik.”

Sagisag at pirma

Letterhead

Masasabing ang yabang naman ni Bonifacio, ngunit kailangan maintindihan ang konteksto ng pagkagawa ng dokumento. Sa panahong ito, hinalal ng mga elitistang heneral si Heneral Emilio Aguinaldo bilang pangulo ng pamahalaang mapanghimagsik sa isang halalan sa Tejeros na ipinawalang bisa ni Bonifacio dahil hindi iginalang ang kanyang pagkakahalal sa isang mas mababang posisyon.

Kumbensyon sa Tejeros

Kumbaga, dito sinasabi ni Bonifacio na siya pa rin ang unang pangulo na naunang napagkayarian sa bahay ni Tandang Sora sa Sitio Gulod, Barrio Banlat na ngayon ay Tandang Sora, Lungsod Quezon noong August 24, 1896. Gayundin, ipinapawalang-saysay din ng dokumento ang paratang na nagpanggap na hari si Andres Bonifacio.

Sapagkat makikita na hindi siya ang Hari ng Bayan tulad ng sinasabi ng kanyang mga kalaban at ilang mga historyador, pangulo lamang siya.

At ang Hari ay ang Bayan, Sovereignity to the People o People Power.

Katagalugan ang tawag niya sa Pilipinas noon dahil ayaw niyang katawagan ang isang pangalan ng naging hari ng Espanya, Felipe para sa ating bansa.

Sinulat ni Jacinto na ang salitang Tagalog ang katuturan ay ang lahat ng tumubo sa sangkapuluang ito, samakatuwid, Bisaya man, Ilokano man, Kapampangan man, etcetera, ay Tagalog din. Dahil tayong lahat ay mga Taga-ilog.

May mga historyador na tulad ni Glenn Anthony May ang nagdududa sa dokumentong ito sapagkat natagpuan ito sa isang kulungan ng manok sa Bataan ng isang taga-Tondo kasama ng iba pang sulat ni Bonifacio kay Jacinto.

Si Xiao Chua kasama si Glenn Anthony May, 2006.

Inventing A Hero ni Glenn Anthony May.

Sabi naman sa akin ni Dr. Jaime Veneracion, “Noong Martial Law, ganyan din naman kami magtago ng dokumento!” Nakakatuwa, sa simpleng dokumento na ito nakita natin ang ebidensya gamit ang siyensya at lohika: 1) ang papel ni Bonifacio bilang Unang Pangulo ng Pilipinas at 2) ang kanyang konsepto ng nakapangyayari at nagkakaisang Haring Bayan. Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan, and that was Xiaotime.

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 13 April 2013)

Leave a comment

Tag: laguna