IT'S XIAOTIME!

Broadcast of the news segment Xiao Time, the three-minute history documentaries at News@1 and News@6 of PTV 4, simulcast over Radyo ng Bayan DZRB 738 khz AM:

Prinsesa Tarhata Kiram. Mula sa Pambansang Aklatan at ng Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas.

23 May 2013, Thursday:  http://www.youtube.com/watch?v=eMAJJi8O-ek

Makasaysayang araw po, it’s Xiaotime!  34 years ago, May 23, 1979, namatay sa sakit sa puso sa edad na 73 ang isang prinsesang Muslim, si Tarhata Kiram sa Victoriano Luna General Hospital sa Lungsod Quezon.

Victoriano Luna General Hospital (AFP Medical Center), dito raw ayon sa mga apo ng prinsesa sumakabilang-buhay si Tarhata Kiram noong 1979. Reaksyon nila ito sa mga tala na nagsasabing sa Veterans Memorial Hospital namatay ang prinsesa.

Ang naging karera ni Prinsesa Tarhata bilang isang makabayan ay katibayan ng sinabi sa akin ng isang nakatatandang propesor ng kasaysayan ng kasarian sa DLSU Manila, Dr. Luis Camara Dery na kaiba sa ibang mga bansang Islamiko sa daigdig, pinakamalaki ang respeto na ibinibigay sa mga babaeng Pilipinang muslim.  Ito ay dahil sa kultura ng sinaunang bayan bago dumating ang Islam at ang Kolonyalismo, may mataas na rin na pagtingin sa kababaihan.  Ayon sa kanyang mga kaanak, isinilang si Tarhata noong May 24, 1906.  Ama niya si Datu Mawalil Atik Kiram.  Ngunit inampon ng Sultan ng Sulu, Jamalul Kiram II.

Jamalul Kiram II, mula sa jamalashley.wordpress.com.

Sa panahon na tila nangibabaw ang patriyarkiya sa bansa, sa mga Muslim man o Kristiyano, winner si Lola!  Dahil prinsesa, mayroon daw siyang grupo ng mga tagasunod na lumalakad sa likuran niya.  Sa kanyang kagandahan, naging pabalat ng Philippines Free Press.  Noong 1920, naging pensionado siya at nagtapos sa University of Illinois, sinamahan siya ng mga groupies niya.

Isang larawan ni Prinsesa Tarhata noong kanyang kabataan (nasa kaliwa). Mula sa nonlinearhistorynut.com.

Tarhata Kiram sa America, fashionistang pensionada.

Si Carmen Aguinaldo, anak ni Heneral Emilio Aguinaldo, at si Prinsesa Tarhata Kiram ng Sulu, New York Tribune September 7, 1919. Mula kay Arnaldo Dumindin.

Ngunit nang matapos ang kanyang edukasyon, nagbalik sa Sulu at kahit may American accent, nagsuot muli siya ng mga kasuotang Tausug at nagbalik sa kanyang pamumuhay.  Medyo may pagkarebelde ang Prinsesa kaya nagpakasal siya sa isang namuno sa 1927 Moro Revolt sa Sulu laban sa mga Amerikano, si Datu Tahil.  Sinamahan niya ito nang matapon sa malayong lugar at nagbalik lamang si Prinsesa Tarhata noong 1931 nang nakilahok siya sa lokal na pulitika.

Ang balikbayang muling niyakap ang kanyang kultura. Mula sa Yuchengco Museum.

Nakibaka siya laban sa mga batas na maaaring makasama sa mga Muslim sa Pilipinas, halimbawa ang Bacon Bill, na nilabanan niya kasama si Senador Hadji Butu Rasul dahil ipaghihiwalay nito ang kapuluang Sulu mula sa Mindanao.  Hindi lamang pampulitika, pangsining din ang beauty ni lola, kumatha ng mga awiting Tausug, pinakapopular dito ang “Jolo Farewell.” Naging konsultant ni Rear Admiral Romulo Espaldon, Tanggapan ng Islamic Affairs Regional Commission sa Rehiyon 9.

Senador Hadji Butu Rasul.

Si Admiral Romulo Espaldon habang nakamasid sa likuran ni Pangulong Ferdinand Marcos habang nagpapasuko ng mga rebeldeng Muslim. Mula sa Kristiyanismo, niyakap ni Espaldon ang Islam.

Mula sa jamalashley.wordpress.com: “Princess Tarhata Kiram holding my sister, Alnahar Mobina Fatima during my sister’s baptism (paggunting). At the center is Sultan Zein ul Abidin II and to his right is my mother, Sitti Rahma Yahya-Abbas”

Nakilala siya sa kanyang pagsusulong ng kapakanan ng kanyang mga kababayang Moro sa pamahalaan.  Sa kanyang pagkamatay noong 1979, hindi lamang ang kanyang dalawang anak na sina Putri Denchurain at Datu Agham Kiram ang kanyang naiwan, naiwan din niya ang sambayanang Moro na kanyang pinagsilbihan sa kanyang buong buhay.  Bilang pagkilala sa kanyang mga nagawa, noong 1984, pinarangalan siya ng estado ng Pilipinas kapwa sa pamamagitan ng paglalagay ng isang historical marker ukol sa kanya sa Jolo mula sa National Historical Institute, at sa paglalabas ng isang tatlong-pisong selyo mula sa Kawanihan ng Koreo.

Ang seremonya ng paglilipat sa mga taga Jolo, Sulu ng isang tandang pangkasaysayan na nagpupugay sa papel ni Tarhata Kiram sa kasaysayan ng Pilipinas noong 1984. Mula sa Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas.

Ang Php 3.00 selyo na nagpupugay kay Prinsesa Tarhata Kiram.

Si Prinsesa Tarhata Kiram ay isang katibayan na maaring mapanatili ang pagkakakilanlan na Moro habang nakikipagkaisa rin sa bayang Pilipino, at katibayan rin siya ng kontribusyon at lakas ng babaeng Muslim sa Pilipinas—tulad ni PTV Newscaster na si Princess Sittie Habibah Sarip.  Ako po si Xiao Chua para sa Telebisyon ng Bayan, and that was Xiaotime.

Princess Sittie Habibah Sarip–na gumawa ng kasaysayan bilang unang nakabelong Muslim na nagbasa ng balita sa pambansang telebisyon, siyempre sa makasaysayang Telebisyon ng Bayan. Mula sa gmanetwork.com

(Pook Amorsolo, UP Diliman, 18 May 2013, pasasalamat sa Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas at sa apo sa tuhod ni Prinsesa Tarhata Kiram, Sitti Katrina Kiram-Tarsum Nuqui, anak ni Dayang Dayang Putri Pangian Taj-Mahal Kiram Tarsum Nuqui na anak naman ni Prinsesa Denchurain Kiram Tarsum)